İlk Ermeni Kadın Gazeteci: Elbis Gesaratsyan

İstanbul Kadın Müzesi, Osmanlı'dan günümüze Türkiyeli ilk kadın gazetecilerin biyografilerinin yer aldığı bir projeye imza atıyor. Proje kapsamında sekiz kadın gazetecinin fotoğraflarına ve haklarında yazılan yazılara da tanık olmak mümkün.

İstanbul Kadın Müzesi'ne teşekkürlerimizle.

"Çoğu kez tanık olmuşsunuzdur, kendi erkeğinden daha düşünceli, daha öngörülü ve daha işbilir kadınlar vardır; ama bilerek, yol yordam bilmez erkeğe körü körüne boyun eğmek zorunda kalırlar; çünkü kurallar gereği, kadın dili kesilmiş kuş olmalıdır ve erkek, karga da olsa, kendi ötmeli, kurum kurum hükmetmelidir…

"Evet, sevgili kız kardeşim, işte benim düşüncelerim böyle. Bizim fikirlerimiz çiçek açmalı.

“Yetenekli kişiler bunu görev edinmeli, uyuşuk kafaları meşru yollarla harekete geçirmeli, uyanık olup özgürlüklerine sahip çıkmalı, eğitim çağrısı yapmalıdır. Okuma salonları, meclisler oluşturup yüreklere ve beyinlere seslenen bilgiler öğrenmeli ki ilerleme yolunda adımlar atabilelim ve insan sayılabilelim..."

Bu sözler, Elbis Gesaratsyan’a ait

İstanbul Kadın Müzesi, Osmanlı'dan günümüze Türkiyeli ilk kadın gazetecilerin biyografilerinin yer aldığı bir projeye imza atıyor. Proje kapsamında sekiz kadın gazetecinin fotoğraflarına ve haklarında yazılan yazılara da tanık olmak mümkün.

Projede adı geçen kadın gazetecilerin isimleri şöyle:Elbis Gesaratsyan, Eufrosyne (Marou) Samartzidou, Hayganuş Mark (Markar), Nilüfer Yalçın, Nuriye Ulviye Mevlan Civelek, Vasfiye Özkoçak, Seza Polar (Üçer), Selma Rıza Feraceli.

8 Mart Dünya Kadınlar Günü yaklaşırken bu kadın gazetecileri selamlıyoruz.

Osmanlı Imparatorluğu'nun ilk Ermeni kadın gazetecisi olan Elbis Gesaratsyan 1862 ve 1863 yılları arasında ilk Ermenice kadın dergisi Gitar'ı yayımladı.

Gitar maddi sorular nedeniyle yedi sayı çıkabildi

Gitar dergisinin ilk sayısında, Vatanperverlik Ruhu, Genç Kızlara, Topluma Hizmet, ve Hakkını Kullanmak Küstahlık Değildir başlıklı dört yazısı bulunuyor. Ancak dergi, ekonomik sorular nedeniyle sadece yedi sayı çıkarılabildi. 

Gesaratsyan, gitar dergisinde yazarken makalelerinde Yelbis Garebedyan Doğramacı imzasını kullandı. Yazılarında kadınların toplum hayatındaki rolleri ve kadınların eğitimi konuları öne çıktı. 

Gesaratsyan'ın çalışmaları sadece dergi ile sınırlı değil. O, görüşlerini 1879 yılında yayımladığı Namagani ar Intertsaser Hayuhis (Eğitimsever Ermeni Kadına Mektuplar) kitabında da güneme taşıdı. 

Kitap gelirlerini bağışladı

Yazar bu kitabındacinsler arası eşitsizliğin nedenlerini çözümlemeye çalışarak toplumun ileri gitmesi için kadının özgürleşmesi gerektiğini, bunun da eğitim yoluyla mümkün olacağını savundu. Kitabın gelirini üyesi olduğu Milletperver Ermeni Kadınlar Cemiyeti’ne (Azkanıver Hayuhyats Ingerutyun) bağışladı. Gesaratsyan Masis ve Dzağig (Çiçek) dergilerinde de toplumsal ve gündelik konular üzerine makaleler yazdı. 

Hayatının sonlarına dek İstanbul’da yaşayan Gesaratsyan, Teotig’in 1911 yılında yayımladığı Amenun Daretsuytsı’na (Herkesin Yıllığı) göre 1911’de İskenderiye’de bulundu ve orada yaşamını kaybetti.

Yaşamıyla kendinden sonraki yüzlerce kadını etkileyen Gesaratsyan hakkında kitaplar da yazıldı.

Kitapların bazıları şöyle:

Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul, 2011.

Lerna Ekmekçioğlu; Melissa Bilal, Bir Adalet Feryadı – Osmanlı'dan Türkiye'ye Beş Ermeni Feminist Yazar 1862-1933, Aras Yayınevi, İstanbul, 2006, ss. 22-34.

Melissa Bilal, Lerna Ekmekçioğlu, Belinda Mumcu, "Feminizm: Bir Adalet Feryadı" Hayganuş Mark'ın (1885-1966) Hayatı, Düşünceleri ve Etkinlikleri Üzerine Bir Çalışma, Toplumsal Tarih Dergisi Üniversite Öğrencileri Tarih Yarışması, Ekim 2000. 

Gesaratsyan hakkındaki bilgileri ve görselleri İstanbul Kadın Müzesi'nin hazırladığı "İlk kadın gazeteciler biyografilerinden" aldık. 

(EMK)