Hayata, Hekime ve Hekimliğe ‘Öteki Bakış’

“Kütüphanedeki Beden (The Body in the Library) adındaki kitabı okuyor Mustafa Sütlaş. "Tıp tarihi, insan zekâsının hastalığa karşı verdiği kıyasıya mücadelenin de tarihidir aynı zamanda; hastalık ve ölüm, insanoğlunun ekmeğini ter dökerek kazanmaya başladığı günlerden beri onun en büyük laneti olmuştur", savında bir kitap bu.

Yazar Iain Bamforth’un (özetle) “Edebiyatın da bu serüvenin dışında tutması anlaşılmaz bir ihmalkârlık olurdu. Bunun için, –acıyı çeken ve şifayı arayan- beden Antik Çağlar’dan beri insan zihnini meraka sürükleyip korkutmuş ve bu niteliğiyle kütüphane raflarında ayrıcalıklı bir yer edinmiştir. (…) Yazarların hikâye, anı, günlük, gazete yazıları, deneme, oyunlar, klinik olay, felsefi pasajlar ve Sokrates’in diyalogları gibi metinlerden oluşan ve ‘edebi bir modern tıp antolojisi’ formunda” hazırladığı kitabı” okurken; tıp âleminde gezintiye çıkıyor bianet yazarı Mustafa Sütlaş.

İşte bu gezinti esnasında, kitabı okurken yani, kendisi de hekim olan Mustafa Sütlaş ‘derkenar’ notlar alıyor; daha önce yazdığı “köşeli yazılar” kitabında ele aldığı bazı konularla, süreç içerisindeki sağlık-tıp’la ilgili diğer çalışmalarıyla paralellik kurarak. Sonra blog yapıyor, bu okuma-yazmalarını. Mart-2015’te ise bu bloğu “hekime ve hekimliğe öteki bakış: bir kitabın çağrıştırdıkları” başlığıyla e-yayın olarak erişilebilir kılıyor.

“yaşamda oluşan (…) bireysel-toplumsal her bilgi; kendinden önceki yaşamlardan aldıkları, yaşarken kendisinin ekledikleri/yarattıklarıyla ardıllarına katkıda bulunduğundan yaşam/yaşamak dönüşümün temel bir unsurudur”, amentüsüyle hareket eden Mustafa Sütlaş’ın kanıtı adeta “öteki bakış” e-kitabı. 

54 bölümden oluşan kitabın her bölümünde; bir edebi metin -bazen görseli de- adı, ilgili yerin (varsa) başlığı ve sayfa numarası ile Sütlaş’ta bıraktığı izlenimler ve konuya dair düşünceleri yer alıyor. Örneğin: “1. bölüm kara peçe (black veil) (öykü) charles dickens, boz’un karalamaları, 1836 sayfa:1, link adresi ve arka sayfada da Sütlaş’ın “hekimin hasta yakınlarına yönelik görevleri” ve “meslek sırrının saklanması” başlıklı metinleri var.

Kitapta Woyzeck’in “Doktor”, Romains’in “Tıbbın Zaferi”, Valentin’in “Sağırlar Diyaloğu” oyunları; Burney’ ve Cehov’un mektupları; Leannec’in “Müzikle İlgili Bir Sorun Olarak Hastalık”; Hebel’in “Tedavi” Nietzche’nin “Hekimlerin Geleceği”  adlı makaleleri;  Gogol’ün “Burun Meselesi”, Doyler’in “Havva’nın Laneti”,  Bulgakov’un “Katil”, Kafka’nın “Bir Taşra Hekimi”, Kosztolanyi’nin “Yabancı”,  Staffıord’un “İç Kale”, Williams’ın “Jean Beicke”, Berger’in “Tutanak Yazmanı” öyküleri; Flaubert’in “Ameliyat”, Jerome’nin “Tam 107 Ölümcül Hastalığın Kurbanı”, Celine’in “Semt Doktoru”, Veiss’in “Kalp Dikişi”, Camus’un “Humma Koğuşu” ve Becket’in “Yeminli Reklam” romanları; Kierkegaard ve  Butler’in kuramları; Strachey’in “Florence Nigtingale”, Daudet’in ”Charcot’un Tasviri”,  Döblin’in “Adaşım” ve Leiris’in  “İki Hatıra”  biyografilerinin linkleri var. 

Ayrıca Osler, Proust, Chesterton, Duhamel, Söderberg, Musil, Woolf,   Tucholsky, Kraus, Orwel, Bamm, Ceronetti, Huelsenbeck, Reverzy, Laing, Winkler,  Sonntag ve  Keizer’in denemeleri, Brecht’in “Bir İşçinin Bir Hekime Yaptığı Konuşma” şiiri;  Valery’nin “Sokrates ve Hekimi” diyaloğu; Torga’nın günlüğü; Queneau’nun “Sakinleştirici Kullanma” talimatları;          Sacks’ın söyleşisi ile Kaplan’ın  “Yer Altında Çalışmak” adlı ‘karşı-ütopya’sının linkleri de var; çoğu görselliyle birlikte.

Yukarıdaki metinlere ilişkin yazılan “Hekimin Gücü”, “Bilgi Acıtır ve Acıyı Azaltmak Gerekir”, “Hekimlik ve Yaratıcılık/ Sağaltım/ Şarlatanlık/  Fizyoloji/ Konsültasyan/ İşi/ Bilgelik/ Ölüm-Yaşam/ Hekimlik ve Öldürme Eylemi/ Sağlık ve Adalet/ Dili/ Diploması/ Yazmak/ Tanı ve Tedavinin Hedefi/ Anlamak Ve Yapmak/ Kronik Hastalıklar/ Para- Sağlık-Can;  “Hekimin Açıklığı-İçtenliği”,  “Hastanın İsteği Ve Hekimin Yaptığı”, “Hekimin Dünya Görüşü Ve İnancı”, “Hastalık Hastalarının Tedavisi”, “Hastalık Değil Hasta”, “Kaygıları Gidermek”, “Ağrıyı Acıyı Dindirmek”, “Hekimliğin Makineleşmesi”, “Yoksulların Sağlığı”, “Hekimler Her Şey Yapar Arada Sırada Da Hekimlik”, “Hasta ve Müşteri, Hekimler ve Tüccarlık, Tıp ve Ticaret”, “Tıp, Hekimlik ve Moda”, “Hastalık ve Anlamı”, “Ölümden Sonra”, “Hekim Tipleri”, “Herkese Eşit Hizmet Ve Uygulama”, “Hekimlerin Üstünlüğü”, “Acil Durumlarda Hekim”, “Hastaya İlgi Göstermek”, “Hekimler Kitap Okumalı- Üretmeli”, “Hekim, Hakim ve Üretmek”, “Bedenin Sesleri Ve Sessizliği, “Sağlık İçin Ödenen”, “Tıp ve Reklam”, “İnsanın Hep Farkında Olmak”, “Kendini Sorgulamak ve Bilmek”, “Hekimliği Hastalardan Öğrenmek”, “Hekimliğin Bileşenleri”, “Hekim Hikayeleri”, “Tıbbın Dili”,  “Hastalıkların Dildeki Anlam ve Karşılıkları”, “Her Yerde Hekimlik Yapmak” ile “Hekimlerin Yaptıklarının Algılanması” başlıklı metinler, okuyucunun ‘düşüncelerini çoğaltıyor.

e-kitabın “Kaygıları Gidermek” bölümünde “İyi bir hekim hastaların kaygılarını da giderebilmelidir”, deyip ardından ekliyor: “Hastalar kendilerine söylenmeyen her şeyin, kendilerinin aleyhine olduğu düşüncesi-sanısına sahiptir. Bunun nedeni hekimlerin genel tutum ve davranışlarıyla onları bu yönde koşullandırmış ve onları böyle düşünmeye alıştırmış olmalarıdır. Bilgi belki acıtır ama büyük bir güç ve güven sağlar; bilinmeyenler ise genellikle yalnızca korku, kaygı ve şaibe yaratır”, diyor Sütlaş.

Brecht’in “Bir İşçinin Bir Hekime Çektiği Söylev” başlıklı şiiri de yer alıyor kitapta. Şiiri aynen alamam ama “Biliriz nedir bizi hasta eden!/ Söylenir bizi senin iyileştireceğin/ hastalandığımız zaman.// Diyorlar ki, sen, tam on yılda/  öğrenmişsin hastaları iyi etmesini/ halkın parasıyla yapılan/ güzel okullarda./  Dünyanın parasını dökmüşsün/ olmak için bilgi sahibi./ Senin elinde öyleyse iyileştirmek bizi.// Ne dersin, elinde mi?// dizelerini alıntıladım.

“Yazmak ve Hekimlik” başlıklı metni okuyunca, Sütlaş dahil tüm yazar-hekimlerin;  bunca yazma ve üretmesindeki derdi(!) de anlaşılıyor.  

(özetle) “Hekimler yazarlar, çünkü farkı görmek ve göstermek zorundadırlar. Hasta dosyaları ve reçeteleri onlar için yalnızca taslak/hazırlık metinleridir. Asıl yapıtları/yaratıları ise yazdıklarını uyguladıkları ‘hasta’larıdır. Ve bu yapıtlar sadece ‘hastalar’ tarafından bilinirler.  Günlük tutan hastalar ve hekimler pek çok hastalıklar ve hekimlerin hekimlikleriyle ilgili bilgi verir,  öğretir,  eğitir. Üstelik bunların ‘doğru’ olması gerekmez. ‘Yanlış’ olanları bile çok öğreticidir. Hekimlerin izleme ve denetleme yöntemlerinden biridir: ‘zorunlu tutulan hekim günlükleri=log. Sağlık kurumları, yeni hekim istihdam edeceğinde bu ‘log’lara bakmakta. Hekimliğin iyi, etkin ve zararsız olması için ‘mesleki günlük’ tutan ve ‘log’lardaki kayıtların ‘iyi, doğru ve olumlu’ olduğu hekimler yeğlenmelidir.”

Mustafa Sütlaş, ‘hekime ve hekimliğe öteki bakış: bir kitabın çağrıştırdıkları’ adlı e-kitabının, ‘Kütüphanedeki Beden’ adlı asıl kitabı okuyanlar için ek okuma metni/kaynak olması, Iain Bamforth’un kitabına erişemeyenler için de bir fikir vermesini diliyor” ve okuyucuya da ödev veriyor: “Her iki kitabı okuduktan sonra bu konulara dair kendi kuram ve kurallarını oluşturanlar bunları benimle paylaşırlarsa mutluluk duyarım”. (ŞD/YY)

* İletişim için: [email protected]

** Şadiye Dönümcü. sosyal hizmet uzmanı