Dünya haberleri, iyilik halimiz için neden önemli?
* Fotoğraf: Marina Leonova / Pexels
Latin Amerikalı gazeteci Tamara Pearson'ın 10 Kasım 2022 tarihli "Küresel haberler, bireysel ve toplumsal iyilik hali için neden temel öneme sahip?" başlıklı yazısının Türkçe çevirisini paylaşıyoruz.
***
ABD Kongre ara seçimleri yapıldı ve tüm dünya bu durumdan haberdar. Peki, ara seçimler veya eyalet seçimleri bir yana, ABD'deki kaç kişi bir başka ülkede yapılan seçimler hakkında bilgi sahibi?
Son dönemde Burkina Faso'da darbe oldu ve yeni bir devlet başkanı başa geldi; bunun şiddet, açlıkla karşı karşıya olan binlerce insan ve yerinden edilmiş milyonlarcası için önemli etkileri ve sonuçları olacak. Ancak, detayları bir yana, çok az kişi orada neler olduğunu biliyor.
Son 13 yıl içinde yayınlanan haberler ve manşetler üzerine yapılan bir araştırma, haberlerin küçük bir bölümünün ele aldığı konular ve konu edindiği coğrafyalar açısından küresel olduğunu ortaya koydu.
Buna göre, BBC ve CNN haberlerinin yaklaşık yüzde 7,5'lik kısmı küresel bir nitelik taşıyordu. CNN, 2019 boyunca haber başlıklarında sadece 30 ülkenin adına manşetlerinde en az bir kez yer vermişti.
Benzer şekilde, The Guardian gazetesinin dünya haberleri sekmesi üzerine yapılan bir araştırma, ABD ve Avrupa ile ilgili haberlere dünyanın geri kalanına göre ne kadar çok yer verildiğini gösterdi.
Araştırma sonuçlarını gösteren haritalar, gazetenin dünya haberlerinde ABD ve Avrupa'ya ayırdığı yerin Latin Amerika'ya ayırdığı yerden 10 kat daha büyük olduğunu ortaya koydu. Bu ise "Britanya halkının gözünden dünyanın nasıl göründüğünün" bir temsili gibiydi.
Okurlar ve izleyiciler, niceliği önemin bir göstergesi olarak görür. Küresel bir haber sitesi, New York'ta can kaybının yaşanmadığı bir bina yangını hakkında arka arkaya on haber yayınlayıp Sudan'daki bir katliama ilişkin tek bir haber geçtiğinde okurlar New York'ta yaşanan olayın çok daha önemli olduğu fikrini de edinmiş olurlar. İnsanlar zamanla daha zengin ülkelerin ve o ülkelerdeki insanların daha yoksul ülkelerdekilerden çok daha önemli olduğunu öğrenirler.
Böyle Avrupa ve ABD merkezli bir habercilik yapıldığında, bu, büyük bir duygusal ve toplumsal hasara sebebiyet verir, sömürgeci zihniyeti pekiştir, bazı savaş ve yoksullukları hoşgörülebilir kılar.
Dünyanın yoksul çoğunluğu yalnızca zengin ülkeler için ekonomik faydaları olduğunda ya da eğer ABD o ülkeye müdahale etmek veya oradaki hükümeti devirmek istiyorsa haber (önemli) olur. O zaman, bütün dünya büyük bir yoksulluk ile karşı karşıya olan 152 diğer ülkeyi görmezden gelirken birdenbire Venezuela'daki enflasyon krizini umursamaya başlar.
Oysa, gerçekten küresel olan haberler, sadece egemen zengin ülkelerin daha fakir ülkeleri ikincilleştirdiği paradigmaya meydan okumakla kalmaz, bireysel akıl sağlığı ve toplum için de önemli faydaları vardır.
Pandemi sırasında haberleri aşırı derecede takip etmenin yarattığı akıl sağlığı sorunları hakkında pek çok haber yapıldı. Fakat her şeyin aşırısı sorunludur; dahası, bu haberlerin çoğunun atladığı bir şey vardı: Zararlı olan, sansasyon yaratan, içe odaklı ve bağlamından koparılmış haberlerdir.
Küresel haberlerin bireysel faydaları
Bu arada, iyi yazılmış ve derlenmiş küresel haberleri düzenli olarak takip etmek esasında anlayış, benimseme, empati ve çeşitliliğin değerini bilme gibi sosyal becerileri geliştirir. Ülkeler karanlığın derinliklerinden çıktıkça ve gerçek insanların olduğu karmaşık yerel siyaset gözler önüne serildikçe dünyamız da büyür, koca yürekli olma potansiyelimiz de artar.
Kayıtsızlık ve saflık ruhu çürütüp kendimizi güçlü hissetmemize engel olurken, küresel haberleri takip etmenin getirdiği empati ve bağlantılılık, iyilik halimizin ve itibarımızın ayrılmaz bir parçasıdır. Haberlerin çoğu bizi mutsuz etse de diğerlerini anlayıp onlara değer verebilmek bizi zenginleştirir.
Anlamlı bağlantılar sadece gönül meseleleri veya aile ile sınırlı değildir. Dünyada neler olup bittiğini bilmek, insanlığa duyulan bağlılık ve aidiyet duygusunu besler. Bu tür bir umursama hali sonrasında duygusal olarak zorlayıcı olabilir ama aynı zamanda dayanışma ve devamlı bir direniş için de temel bir motivasyondur.
Dünyanın ne yollardan, nasıl zamanlardan geçtiğini ne kadar çok anlarsak dünyada her şeyin yolunda olduğundan emin olmaya da o kadar kararlı ve bağlı hissederiz. Coca Cola'nın yoksul ülkelerdeki yerli toplumların suyunu nasıl çaldığı, sizin için birdenbire artık gelişigüzel ve uzak bir gerçek olmaktan çıkar, dostlarınıza karşı işlenmiş korkunç bir acımasızlık olur.
Küresel haberlerin getirdiği empati, bilgi ve siyasi okur yazarlık, (ırkçı olmamak ve sınıf ayrımını savunmamak dahil) bizi daha iyi, daha mutlu ve daha özgür insanlar kılan bir ahlakı ve davranışı güçlendirir.
Dahası, düzenli bir küresel bağlam, yerelde yaşanan olaylara bakışımız ve söz konusu olayların bizim için ne kadar açık ve net olduğu konusunda da yardımcı olur. Bunu yaparken ise kendi kültürümüzün, kimliğimizin ve dünyadaki yerimizin değerini bilmemize yardım eder.
Dünyadaki deneyimlerin ve mücadelelerin muazzam çeşitliliğine değer verirken her şeyi farklı görürüz. Diller uzun bir tarihe sahip felsefeler olur ve gerçek anlamda açık görüşlü olmayı öğreniriz.
Yani, iki büyük şirket partisinin oluşturduğu Batı demokrasi sisteminin dışında da birlikte karar vermenin pek çok yolu olduğunu ya da kitlesel toplantılar ve taziyelerin pek çok farklı ritüelinin olabileceğini nihayet anlamış oluruz.
Daha fazla olasılık vardır ve bu aslında daha çok umut ve yaratıcılık olduğu anlamına gelir.
Küresel haberlerin toplumsal faydaları
Daha fazla insan küresel siyaset konusunda okur yazar olduğunda ve küresel bir bakış açısı edindiğine insanların inşa ettiği sınırlar da önemini kaybeder ve Akdeniz'de boğulan mültecileri geride bırakmak, bir insan hakları ihlali haline gelir - ki zaten öyledir.
Böyle olunca, savaşlar için öne sürülen eğilip bükülmüş gerekçeleri hazmetmek zorlaşır; zengin ülkelerin herkesten aylar, yıllar önce aşıya erişmesi ahlaki açıdan yozlaşmış bir duruma işaret eder.
Yani, insanlar ne kadar eleştirel bir küresel zihniyete sahip olursa, adaletsizlik de o kadar az serbest geçiş hakkı elde eder.
Küresel haberler, iklim değişikliğini bağlamına oturtur. Bu da bize onu durdurmak ya da azaltmak için daha iyi bir şans tanır.
Yoksul bölgelerle ilgili basmakalıp düşünceler, gerçek bilginin ışığında gücünü kaybeder. ABD'nin askeri müdahaleleri ve çok uluslu şirketlerin ekonomik istismarı küresel manşetlerde daha sık kanıtlandığında, Latin Amerika ile ilgili uyuşturucu ve şiddete ilişkin klişeler saçma görünür.
İnsanların çoğu mültecilerin kaçtığı koşulları anlarsa, güvenlik arayışlarına hızlıca omuz silkmeleri de zor olur.
Kavrayış insanları güçlendirir. Toplumsal mücadeleler ve kazanımlar için gerekli olan umudu yaratmanın yolu, haberlerden kaçınmaktan değil, ekonomik ve siyasi güçlerin nasıl işlediğini anlamaktan geçer.
Şu da son derece önemlidir: Küresel bir bakış açısı, güçlü bir ülkeyi ve onun açgözlü, ölümcül çıkarlarını merkeze almaya karşı çıkar. Bunun yerine, ülkemiz daha büyük bir şeyin, tarihin ve değişimin parçası olur.
Küresel haberlerden kaçınmak, pandemi sırasında her yerde güçlendiğine şahit olduğumuz içe dönük zihniyeti besler. Bu zihniyette odak noktası kişinin kendisi ve ülkesidir; diğerlerinin ihtiyaçları göz ardı edilir. Kişinin bulunduğu ülkede olmayanlar en fazla arka plan gürültüsüdür.
İster birey ister ülke düzeyinde olsun, içe dönük zihniyet çok fazla suçlama, sorumluluktan kaçma, savunma, korku temelli düşünme, kapanma, kapalı görüşlülük ve neşesiz bir çürüme içerir.
Bu, kolektif akıl sağlığı ve fiziksel sağlığımız ile çevremizin küresel doğasına şiddetli bir kör nokta teşkil eder.
15 yıl boyunca Latin Amerika'daki toplumsal meseleleri, direnişi ve ABD müdahalelerini takip eden 22 yıllık bir gazeteci olarak yaşadığımız deneyimler ile ana akım medyanın - o da eğer haberleştirirse - bu deneyimleri haberleştirme biçimi arasındaki farkı görmek beni mütemadiyen sinirlendiriyor.
Bu sebeple ben de insanların zaman kısıtlamalarını da düşünerek "Dışarıda Bırakılmış Manşetler" isimli bir bülten ve podcast hazırlıyorum. Burada ana akım İngilizce medyanın göz ardı ettiği veya önemsemediği yoksul çoğunluk dünyasından haberlerin haftalık bir özetini sunuyorum. (TP/SD)