Yeni rapor: Gençler, demokrasinin işleyişinden memnun değil

 Görsel: bianet/arşiv

Hafıza Merkezi ve KONDA Araştırma ve Danışmanlık A.Ş., Gençlerin İnsan Hakları Algısı üzerine yeni bir araştırma yayımladı.

KONDA’nın Hafıza Merkezi için gerçekleştirdiği bu araştırma, gençlerin sivil toplum, insan hakları ve geçmişle yüzleşme ile ilgili algı ve düşüncelerini ele alıyor.

Raporun amacı, gençlerin genelde sivil topluma, özelde insan hakları hareketine yönelik eğilim, tercih ve profillerini anlamak ve buradan hareketle sivil toplum alanında oluşturulacak yeni stratejiler için bir bilgi zemini oluşturmak.

Hafıza Merkezi önümüzdeki haftalarda, raporun bulgularının gençlerle birlikte tartışılacağı bir atölye serisi düzenleyecek. 

Araştırma kapsamı

Rapor, gençlerin eğilimlerini beş başlık altında anlamaya çalışıyor: 1) STK’lara katılım deneyimleri, 2) demokrasi algıları, 2) insan hakları algıları, 3) insan hakları savunucuları ve STK’lara yönelik algı ve tutumları, 5) geçmişle yüzleşme beklentileri.

25-26 Haziran 2022 tarihleri arasında yürütülen saha çalışması kapsamında 28 ilin 95 ilçesine bağlı 144 mahallesinde, yaşları 18 ila 30 arasında değişen 2,217 gençle hanelerinde yüz yüze görüşüldü. Buna ek olarak, saha çalışmasına katılan 18 kişi ile yarı yapılandırılmış derin görüşmeler gerçekleştirildi.

Araştırma bulguları

Gençlerin sivil topluma olan ilgisi düşük, ancak umutlu olmak için sebep var.

Gençler sivil topluma ilgisiz, fakat…

Önce olumsuz tablo ile başlayalım. Gençlerin sivil topluma ve siyasete katılım deneyimleri oldukça sınırlı. Gençlerin sadece yüzde 4’ü dernek, yüzde 3’ü vakıf üyesi ya da gönüllüsü. Her 5 gençten 4’ü herhangi bir siyasi partiye üye değil ve olmak istemiyor. Araştırmamız, gençlerin STK’lara yüzde 12 oranında güven duymadığı için, yüzde 11 oranında ilgi duymadığı için katılmadığını gösterdi. 4 kişiden 1’i ise katılım göstermemesine herhangi bir neden göstermedi.

Gençlerin hak savunucuları ile ilgili düşüncesi olumlu  

Öte yandan hükümetin hak savunucuları ile ilgili yaratmak istediği olumsuz algıya rağmen gençler insan hakları savunucularını olumlu kavramlarla tanımlıyor. Gençlerin hak savunucularına ilişkin algılarında ilk sıralarda “açık fikirli, adil ve cesur” tanımlamaları geliyor. Her 10 gençten sadece 1’i hak savunucularını dışa bağımlı olarak tanımlarken, devlet düşmanı diyenlerin oranı da yüzde 4.

Gençlere göre Türkiye’de en çok kadınların hakkı ihlal ediliyor.

Türkiye’de gençler, en çok kadınların, daha sonra da kendilerinin haklarının ihlal edildiğini düşünüyor. Bununla uyumlu bir şekilde insan hakları savunucularının en çok kadınların eşitlik hakkını savunduğunu düşünüyor ve en çok da bunu savunması gerektiğini söylüyorlar.

Geçmişle yüzleşme gençler için soyut kalmış bir konu

Gençlerin geçmişle yüzleşme konusunda sahip oldukları tutum ve beklentinin soyut kaldığını söyleyebiliriz. Temelde gerçekleri ortaya çıkarmak ve toplumsal farkındalık öncelenirken, faillerin cezalandırılmasını ya da tazminat ödenmesini her 5 gençten 1’i destekliyor. Gençlerin yüzde 18’i ülkenin geçmişle yüzleşme gibi bir sorunu olmadığını düşünürken, yüzde 48’i tüm dezavantajlı kimliklerle yüzleşilmesi gerektiğini söylüyor.

Demokrasi ve gençlik

Gençler, Türkiye’de demokrasinin işleyişinden memnun değil. Gençlerin yüzde 90’ı 1-10 ölçeğinde Türkiye’de demokrasinin işleyişine 5 puan ve altında not veriyor.

Gençlerin yüzde 48’i 1 puan vererek hiç memnun olmadığını söylüyor. Yaşın yükselmesi, hayatın muhafazakarlaşması ve dindarlık seviyesinin yükselmesiyle memnuniyet artıyor. Eğitim seviyesinin yükselmesiyle de düşüyor.

Araştırma sonrası

Araştırmanın ortaya koyduğu bu tablo üzerine çıkarmamız gereken dersler olduğu kanısındayız. İnsan hakları hareketi olarak, hak temelli mücadeleler ile gençlerin hayat önceliklerini daha fazla örtüştürme çabasının daha çok büyütülmesi, gençlerin farklı ilgi seviyeleri için farklı düzeylerde katılım olanaklarının yaratılması, sivil toplum tarafından üretilen bilginin daha erişilebilir kılınması en öncelikli adımlar sayılabilir. En önemlisi bu ve benzeri başlıklar altında atılacak adımlar, gençlerin öznesi olduğu süreçler dahilinde tasarlanmalı ve uygulanmalı.

Tam da bu sebeple, Hafıza Merkezi olarak, önümüzdeki günlerde bu araştırmayı zemin alarak gençlerin insan hakları mücadelesine katılımını gençlerle birlikte ele alacağımız, bunun için yeni fikir ve stratejileri tartışacağımız bir atölye serisi düzenleyeceğiz.

(EMK)