TMK Mağduru Çocukları Gazeteler de Mağdur Etti

Sabah gazetesinin manşetteki başlığı "Eve dönüş"; altında iki çocuğun annesine sarılırken çekilmiş fotoğrafı iki sütuna 10 santim açılmış ve çocukların yüzleri kapatılmamış.

Sadece Sabah gazetesi değil, Milliyet, Birgün, Vatan, Taraf ve Günlük gazeteleri de Terörle Mücadele Kanunu (TMK) kapsamında yargılanırken, yasa değişikliğiyle birlikte serbest bırakılan çocukların haberlerinde etik ilkelere ve kanundaki yasaklara uymadı. Bu altı gazete, çocukların fotoğraflarını yayınlayarak, onları bir kez daha mağdur etti.

Haber içeriklerinde de ayrımcı ve damgalayıcı ifadeler kullanıldı. Gazeteler çocukların "Pişman değiliz" sözlerine vurgu yaparak, onları damgaladı. Örneğin Milliyet gazetesi, mahkeme kurmuş gibi, tahliye olan çocuklara "bu olaydan ders alıp almadıklarını" sordu. Sorusuna aldığı "Pişman değiliz" cevabını ise habere başlık yaptı. Günlük gazetesi çocukların fotoğrafını yayınlamakla kalmadı, isimlerini de açık açık yazdı.  Haberlerde çocukların etnik kimlikleri de öne çıkarıldı.

Çocukların yararı gözetilmeli

Gazeteleri hazırlayan yazı işleri müdürleri ve editörlerin çocukların bundan sonraki hayatlarında, bu haberler nedeniyle karşılaşacakları sorunları düşünmedikleri açık. Oysa gazetecilik etik ilkeleri "zararın sınırlandırılması" prensibine dayanıyor.

Uluslararası Gazeteciler Federasyonu rehber ilkeleri, "Çocuklarla ilgili her türlü materyalin yayınlanmasında onlara verilebilecek zarar en aza indirmeleridir" diyor. Çocuk Hakları Bilgi Ağı (CRIN) rehber ilkelerinde ise "Hiçbir çocuğa zarar vermeyin; yargılayıcı, kültürel değerlere duyarsız, çocuğu tehlikeye atan veya küçük düşüren ya da çocuğun travmatik olaylara ilişkin acı ve üzüntüsünü tekrar canlandıracak soru, tavır ve yorumlardan kaçının" tavsiyesinde bulunuluyor.

Yayınlar ÇHS'ne aykırı

Haberlerde etnik kimliğin öne çıkarılması ise Anayasa'nın 90. maddesiyle bir iç hukuk kuralı olan Birleşmiş Milletler (BM) Çocuk Hakları Sözleşmesi'ne (ÇHS) aykırı. Sözleşmeye imza atan Türkiye, "Hakları kendi yetkileri altında bulunan her çocuğa ırk, renk, cinsiyet, dil, siyasal ya da başka düşünceler, ulusal, etnik ve sosyal köken nedeniyle ayrım gözetmeyeceğini" taahhüt ediyor. Gazetelerin de bu hukuk kuralına uyması gerekiyor.

Görüntü kullanmak yasak

Basın Kanunu'nun 21. maddesi "18 yaşından küçük suç faili ya da mağdurlarının kimliklerini açıklayacak ya da tanınmalarına yol açacak şekilde yayın yapmayı" kesin biçimde yasaklıyor; yapanlar hakkında idari para cezası öngörüyor.

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti ise, "Çocuklarla ilgili suçlarda sanık, tanık ya da mağdur (maktul) olsun, 18 yaşından küçüklerin açık isimleri ve fotoğrafları yayınlanmamalıdır" etik kuralını getiriyor. (SP)