Özel Kesimden Doludizgin Dış Borçlanma

Bankalar ve şirketlerin dış borçtaki ağırlığı yüzde 57yi geçti ve 111 milyar doları buldu. Özellikle şirketler, faiz giderlerini azaltmak için dışarıdan borçlanıyor, ama sıcak para politikası için de yoğun bir lobi faaliyeti sürdürmeye mecbur görünüyor.

Mustafa Sönmez

Türkiye'nin dış borcunda son yıllarda başgösteren "özelleşme" iyice belirginlik kazandı ve yeni bir sıcak para krizinin yaşandığı Mayıs-Haziran döneminde bile azalmadı . Özel sektörün borçları ilk 6 ayda yüzde 27 artmış görünüyor. Böylece, toplamı 194 milyar dolara yaklaşan dış borçlar içinde özel bankalar ve şirketlerin payı 111 milyar doları bulurken 2005 sonunda yüzde 51olan ağırlıkları 6 ay sonra yüzde 57,3'e çıkmış görünüyor.

DIŞ BORÇLANMADA "ÖZEL SEKTÖRÜN" AĞIRLIĞI
	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006 Q1	2006 Q2	2005/ 2006 6ay
DIŞ BORÇ (Milyon$)	118.503	113.593	130.092	144.915	162.201	171.078	185.977	193.617
KAMU	48.621	46.110	63.618	69.503	73.825	68.114	68.960	66.899
TCMB	14.082	24.343	21.995	24.364	21.401	15.417	15.509	15.763
ÖZEL	55.801	43.139	44.480	51.048	66.976	87.547	101.508	110.955
Artış %	14,9	-4,1	14,5	11,4	11,9	5,5	8,7	4,1	13.2
Kamu	14,3	-5,2	38	9,3	6,2	-7,7	1,2	-3	-1.8
Özel	12,5	-22,7	3,1	14,8	31,2	30,7	15,9	9,3	26.7
Kamu Payı %	41	40,6	48,9	48	45,5	39,8	37,1	34,6
TCMB %	11,9	21,4	16,9	16,8	13,2	9	8,3	8,1
Özel %	47,1	38	34,2	35,2	41,3	51,2	54,6	57,3
DİĞER%	3,9	1,8	1,5	1,4	2	3,2	4,3	3,9

Kaynak: Hazine

Yaklaşık 111 milyar dolarlık özel borçların 41 milyar doları bankaların, 70 milyar doları ise şirketlerin borcu olarak görünüyor. Bankalar dış borçlanmada daha ihtiyatlı giderken, şirketlerin dış borca sık sıkıya sarıldıkları görülüyor. Özellikle yüksek büyüme yaşanan son 3 yılda, özel sektörün hızla dışarıdan borçlandığı dikkati çekiyor. Dolayısıyla, büyümenin sıcak para girişinin yanı sıra, dışarıdan sağlanan kısa ve orta-uzun vadeli kredilerle gerçekleştirildiği söylenebilir.

Toplamda yüzde 57'yi geçen özel dış borç yükünde, bankaların yükü yüzde 36'da kalırken şirketlerin payının yüzde 64'ü bulduğu görülüyor.

Özel Kesimin Dış Borçlanması, 2001-2006

Yıllar	Özel BorçMilyar $	Artış,%	Özel'in payı ,%	BankalarınDış BorcuMilyar $	Reel sektör Milyar $
2001	43.1	-22.7	38.0	12.8	20.3
2002	44.5	3.2	34.2	10.9	33.5
2003	51.1	14.8	35.3	14.6	36.4
2004	67.0	31.1	41.3	22.7	44.1
2005	86.9	29.7	51.1	32.8	54.1
2006/6 ay	111.0	27,5	57,3	41,0	70.0

Kaynak:Hazine M.

Reel sektör de denilen çoğu sanayi şirketlerinin, ucuz kurun ve dışarıdaki kredilerin avantajlarından yararlanarak 2001 krizi sonrası hızla borçlandıkları ve 2005 sonuna gelindiğinde borç stoklarının 54 milyar doları aştığı görülüyor. Borçlanmalarını Mayıs krizine kadar da sürdüren şirketlerin, krize rağmen borçlanmaya devam ettikleri görülüyor. 2006'nın Mart sonunda 101.4 milyar dolar olan özel dış borçların kriz ya da dalgalanma sonrasında, Haziran sonu utibariyle 10 milyar dolar daha artarak 111 milyar doları bulduğu görülüyor.

Özellikle şirketlerin önemli kur risklerine rağmen borçlanmalarında "ucuz kur, yüksek faiz" politikası önemli bir rol oynuyor. IMF destekli politikaların etkisiyle kura baskı yapılacağına güvenen şirketler, dışarıdan borçlanarak içerideki yüksek faiz yükünden de kurtulmuş görünüyorlar. Nitekim, şirketlerin 2002 sonrası dışarıdan yaptıkları borçlanmalar sayesinde faiz giderlerini azalttıkları görülüyor.

500 Büyük Sanayi Firması ve Faiz Yükü

Yıllar	Net KatmaD.MilyarTL	Faizin Payı %
2000	21.622	23.9
2001	20.014	48.2
2002	19.266	22.0
2003	19.672	10.3
2004	22.286	10.7
2005	21.677	8.0

Kaynak: İSO

500 büyük sanayi şirketinin, net katma değerinin kâr-faiz-ücret arasındaki dağılımına bakıldığında da , ucuz dövizle borçlanmanın şirketlerin faiz giderini azalttığı görülebiliyor. Faizlerin zirvede olduğu kriz yılı 2001'de Net Katma Değerlerinin yüzde 48.2'sini faize ayırmak zorunda kalan şirketlerin, dışarıdan borçlanmalar sayesinde bu payı 2005'te yüzde 8'e kadar azaltıp, bu sayede faiz giderlerini düşürüp karlarını artırabildikleri görülüyor.

Özel banka ve şirketlerin dış borçlanmada paylarının kısa sürede yüzde 57'yi geçmesi, bu kesimin "ucuz kur" lobiciliği yapmasını da beraberinde getiriyor. Ani kur artışlarından büyük darbe görecek bu kesimler, kurun düşük tutulması, bunun için de sıcak para girişine dayalı politikaların devamı için hükümet ve medya üstünde yoğun bir lobi faaliyeti sürdürmeye kendilerini mecbur hissediyorlar.

Başka bir ifadeyle, sıcak paraya dayalı çarkın takılmadan işlemesine özel borçlanıcılar da müptela olmuş durumdalar..Çünkü sırtta daha şimdiden, yılın ortasında , 111 milyar dolarlık borç yükü var..Ve bu borçlanma, hızla sürmekte. Sadece 6 aydaki artışın yüzde 27,yi bulması yeterince dikkat çekici olmalı... (MS/TK)

Mustafa Sönmez