Ordu ve Hızlı Destek Güçleri'nin "24 saatlik ateşkes" anlaşması çöktü

Fotoğraf: Sudan'ın çatışan generalleri Burhan (solda) ve Hemdan Daglo

Dört gündür ülke yönetimine hakim olmak için savaşan Sudan Silahlı Kuvvetleri ve Hızlı Destek Güçleri'nin, Salı günü yürürlüğe gireceği konusunda anlaştıkları 24 saatlik insani ateşkes yürürlüğe sokulamadı.   

Arap medyasında, tırmanan çatışmaların ülkeyi bir kaos sarmalına sürükleme olasılığının şiddete ara verilmesi beklentisini de beslediği yorumları yapılırken başkent Hartum ve ülkenin diğer büyük kentlerinde milyonlarca Sudanlı, evlerinde kısıldı. Çatışan güçler yerleşim bölgelerini topçu ateşi ve hava akınlarıyla bombalarken halk sokakta çatışan güçler arasında çapraz ateş altında kaldı.

TIKLAYIN-​​​​​​​Sudan'da bilanço gittikçe ağırlaşıyor 

Sudan'ın başkenti Hartum'un çatışma bölgelerinde, [TSİ 19:00'da] başlaması beklenen ateşkese karşın çatışmalar sürüyor. Çatışmalar  özellikle, yerleşim alanlarının ortasındaki kent merkezinde ve havalimanının yanındaki ordu karargahı çevresinde durmadı.

Çatışan güçlerin başındaki iki hasım general, Silahlı Kuvvetler Başkomutanı General Burhan ve Hızlı Destek Güçleri Başkanı General Muhammed Hamdan Daglo, sivillerin tıbbi yardım ve ihtiyaç malzemeleri almalarına olanak vermek üzere 24 saatlik bir insani ateşkes yapmayı kabul etmişti. Kent sakinlerinin yiyecek ve su stokları tükenmiş durumdaydı. 

Pazartesi akşamı varılan
ateşkes kararı uygulanamıyor

Pazartesi akşamı General Burhan ve General Muhammed Hamdan Daglo arasındaki telefon görüşmesiyle çatışmaların 24 saat süreyle durdurulması konusunda varılan anlaşmanın daha uzun bir ateşkesin ve müzakerelerin yeniden başlamasının temelini oluşturması umuluyordu.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'in Pazartesi günü büyük kayıplara yol açan çatışmalar üzerine ateşkes için çabalarını yoğunlaştırmasının ardından Hamdan Daglo, Salı günü paylaştığı bir dizi tvitte, Blinken ile konuştuktan sonra 24 saatlik bir insani ateşkesi onayladığını söylemişti. 

Pazartesi günü Hartum'dan gelen Hızlı Destek Güçleri savaşçıları bir ABD Büyükelçiliği konvoyuna ve Avrupa Birliği'nin Sudan büyükelçisinin evine baskın düzenlemişler ancak her iki saldırıda da ölen ve yaralanan olmamıştı. ABD konvoyu büyükelçiliğe bağlı olduklarını açıkça gösteren işaretlere karşın saldırıya uğramış, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken konvoydaki herkesin güvende ve sağ olduğunu açıklamıştı. 

El Arabiya ve El Cezire uydu kanallarına göre, üst düzey komutanlardan Korgeneral Şems El-Din Kabbaşi Salı günü ordunun ateşkese uyacağını doğruladı. CNN Arapça da, Silahlı Kuvvetler Başkomutanı General Abdel Fettah Burhan'ın ordunun bir günlük ateşkese bağlı kalacağını söylediğini aktardı. Orduyla çatışma halindeki Hızlı Destek Güçleri de 24 saat boyunca insani amaçlarla ateşkese uyulmasını sağlayacaklarını açıkladılar.

Ancak askeri yetkililer ateşkesi yürürlüğe sokmakta acele etmedi. Ordu Salı sabahı ateşkes konusunda "arabulucularla herhangi bir koordinasyondan haberdar olmadığını" ve savaşa takviye birliklerin katılacağını açıkladı. Çatışmalar Salı günü erken saatlerde her iki tarafın ana üsleri ve hepsi yerleşim bölgelerinde bulunan stratejik hükümet binaları çevresinde yeniden başladı. Al Arabiya TV Hartum merkezindeki ana askeri karargah yakınında büyük bir duman ve toz bulutu yaratan patlamanın videosunu yayımladı.

Salı öğleden sonra, ordu karargahı çevresinde ve çatışmaların patlak verdiği Cumartesi'den bu yana iki önemli çatışma bölgesinden biri olan havalimanı yakınında çatışmaların alevlendiği bildirildi.

Hartum'un yaklaşık 350 kilometre kuzeybatısındaki Merowe'de stratejik bir hava üssü çevresinde de çatışmalar yaşandı.

Kızılhaç: Sağlık sistemi çöküşün eşiğinde

Çatışmaların önümüzdeki 24 saat içinde sona ermesi halinde bile, Kızıl Haç'ın çöküşün eşiğinde olduğunu söylediği sağlık sisteminin sivillerin yardımına koşmasına yetecek zaman bulması mümkün görünmüyor.

Kzılhaç, nüfusunun 10 milyon dolayında olduğu tahmin edilen büyük bölümünde elektriklerin olmadığı Hartumda evlerinde mahsur kalanlardan çok sayıda yardım çağrısı aldıklarını bildiriyor. 

Başta batıdaki Darfur olmak üzere ülkenin başka yerlerinde de çatışmalar yaşanıyor.

BM yardım misyonu, insani yardım çalışanlarının saldırıya ve cinsel istismara uğradıklarına dair raporlara dikkat çekti. Martin Griffiths, ateşkesin yürürlüğe girmesi beklenen saatlerde "Bu kabul edilemez ve durmalı" diye tvit attı. 

Maxar Technologies tarafından Pazartesi günü çekilen uydu görüntüleri, Hartum'un, özellikle de güvenlik servislerinin binalarına verdiği zararı gösterdi. Tanklar, Beyaz Nil'i ve Sudan'ın başkentindeki diğer yerleri kapsayan bir köprüde nöbet tutuyordu.

Sivil kayıplar artıyor

Birleşmiş Milletlerin (BM) sivil ve muharip ayrımı yapmaksızın verdiği sayılara göre çatışmaların başladığı Cumartesi'den bu yana en az 185 kişi öldü ve bin 800 kişi yaralandı. Sudan Tabipler Birliği'nden Salı günü yapılan açıklamada da en az 144 sivilin öldürüldüğü  ve bin 400'den fazla kişinin yaralandığı bildirildi. 

Hartum'daki çatışmalar yüzünden bazı bölgelerden cesetler çıkarılamadığı için gerçek ölü sayısının çok daha yüksek olabileceği söyleniyor. 

Arka plan

Nisan 2023'te, uluslararası arabuluculuk planı kapsamında sivil yönetime geçiş tartışmaları sırasında Sudan Silahlı Kuvvetleri Başkomutanı ve ülkenin fiili lideri Abdel Fattah el-Burhan ve yardımcısı ağır silahlı paramiliter Hızlı Destek Güçleri ve Hızlı Görev Gücü komutanı Muhammed Hamdan Daglo, arasındaki iktidar kavgası alevlendi. 

15 Nisan'da iki rakip general arasındaki çatışma Hartum sokaklarında ordu ve Hızlı Destek Güçlerine bağlı birlikler arasında tank ve uçakların da yer aldığı açık savaşa dönüştü. Çatışmaların üçüncü günü dolarken en az 180 kişini öldürüldüğü ve ölenler arasında, BM Dünya Gıda Programı'nın üç çalışanının bulunduğu bildirildi. Ülkenin büyük bölümünde hüküm süren açlığa karşın olay kuruluşun Sudan'daki çalışmalarının askıya alınmasına neden oldu. BM Genel Sekreteri António Guterres, cinayetler için derhal "adalet" istedi ve çatışmanın sona ermesi çağrısında bulundu.

Afrika Birliği ve Suudi diplomatlar, ateşkes sağlanmasına aracılık etmek üzere Sudan'a gitti. Yaralıların tahliyesine imkan vermek üzere  kısa bir ateşkes (3-4 saat) ilan edildiyse de çatışan iki gücün de başkentteki kilit mevkileri ele geçirme hırsı nedeniyle çatışmalar bütün hızıyla yeniden başladı. 

(AEK)