İsrailden Seçmen Manzaraları

İsrail'de dün yapılan seçimler hakkında, Şimon Peres geçen hafta, bu seçimlerin İsrail tarihindeki en sıkıcı seçim olacağını söyledi. 1959 yılında ilk kez Knesset'e giren Peres, bu defa Kadima'dan aday oldu. Kadima'nın 29 ila 32 arasında parlamenter çıkaracağı öngörülüyor. Bu rakamlar seçimlerden önce yapılan kamuoyu yoklamalarında daha yüksek çıkıyordu. Yine de Peres'in sıkıcıdan kastı sonuçları "zaten belli" bir seçimse, ortaya çıkan karmaşık tablo yanıldığını gösteriyor.

Seçmenlerin yüzde 63,2'sinin sandık başına gittiği seçimlerin resmi olmayan sonuçlarına göre, en az üç parçalı bir koalisyon hükümeti oluşacak. Şu ana kadar verilen resmi olmayan rakamlara göre, Kadima önde gidiyor, Likud hüsran yaşıyor, Vatanımız İsrail yükselişte, Emekliler şok etkisi yaratıyor.

Netanyahu'nun hüsranı

Benyamin Netanyahu, seçimleri Batı Şeria'nın geleceğini belirleyecek referandum olarak nitelendirmişti. Ancak Netanyahu'nun şu ana kadar sadece 11 parlamenter çıkarmış olması Likud'un büyük bir dönüşüme ihtiyacı olduğunu ortaya koyuyor. Uçakta yanımda oturan anne ve kız Netanyahu'yu destekleyeceklerini söylüyordu. "Neden yerleşimleri boşaltacakmışız, karşılığında hiçbir şey almadan? Sina yarımadasından çekilmemiz de hataydı zaten. İsrail'i ancak ordu geçmişi sağlam birisi yönetebilir. Olmert Kudüs belediye başkanlığı yaptı, o süre içinde o kadar çok hata yaptı ki... Bunları ancak Netanyahu durdurabilir."

Vatanımız İsrail Likud'u geride bıraktı

Kadima'ya ve İşçi Partisi'ne giden oyların çokluğu, bunun tersine bir kamuoyu kanaati olduğunu gösterirken, seçimlerde aşırı sağ partilerin de oylarının yükseldiği de görüldü. Bu seçimlerdeki en önemli yeniliklerden biri, Rus asıllı Avidgor Lieberman'ın başında olduğu Israel Beitenu (Vatanımız İsrail) partisinin oylarının öne çıkması oldu.

80'li yılların sonuyla 90'lı yılların başında Rusya'dan organize bir göç hareketiyle İsrail'e gelen Rus Yahudilerinin yüzde 44'ünün Vatanımız İsrail partisine oy vereceği öngörülüyordu. Seçim sonuçlarında da Israel Beiteinu partisi, Netanyahu'yu bile geride bırakarak, şimdilik 12 parlamenter çıkardı.

Seçimlerden bir gün önce yaptığımız sokak röportajlarında Vatanımız Israil'in seçmen kitlesiyle konuştuk. Ashdod, İsrail'in en çok göçmen alan şehirlerinden biri, özellikle de Rusya'dan gelen göçmenlerin yoğunlukta olduğu bir şehir.

28 yaşındaki İlana, 16 yıl önce gelmiş İsrail'e, Lieberman'a oy vereceğini söylüyor. İlana için önemli olan Lieberman'ın Rusya'dan daha fazla göçmen getirilmesini sağlayacak olması.

Daniel, 31 yaşında aşçı, 1995 yılında gelmiş İsrail'e. O da Lieberman'a vereceğini söyledi oyunu. Sharon iş başında olsaydı, oyunu ona vereceğini ifade ediyor, ancak olmadığına göre, onun kadar güçlü olduğunu düşündüğü ikinci aday Lieberman'dan yana kullanıyor tercihini.

Bununla birlikte İsrail'de uğradıkları ayrımcılıktan bıktığını dile getiren Rus göçmenler de var. 14 yıl önce Ukrayna'dan gelen 59 yaşındaki Anatoli "Ukrayna'da Yahudi'ydim, burada Rus oldum" diyerek, rahatsızlığını dile getiriyor. Bu ayrımcılığa son vermesi için Kadima'ya oy vereceğini, Olmert'in bu ayrımcılığı ortadan kaldıracağına inandığını, birleştirici bir hava yaratacağını düşünüyor ülkede.

Bir başka seçmen ise, parti lideri Lieberman'ın söylediklerini hiç onaylamıyor. 1992'de İsrail'e göç eden 80 yaşındaki Palina, oyunu Kadima'ya vereceğini söylüyor ve ekliyor "Lieberman bir faşist, ona vermem oyumu!"

Emekliler Partisi

Bu seçimlerin ikinci sürprizi Emekliler partisinin atılımı. Şu ana kadar yedi parlamenter çıkaran partinin dokuz sandalyeye kadar yükselmesi bekleniyor. Partinin lideri Rafi Eitan eski bir Mossad ajanı, kısa bir politik geçmişi var. Parti, emeklilik haklarının tüm emekli olacak durumda olanlar için sağlanması, sağlık hizmetlerinin devlet tarafından desteklenmesi gibi konuları öne çıkarıyor. Partinin iki kişiden oluşan bir gençlik kolu da var.

Ramle'de İşçi Partisi seçmenleri

Yahudilerle Arapların birlikte yaşadığı Ramle'de, özellikle Müslüman Araplar arasında öncelik, yoksulluğa çare bulunması. Amir Peretz'e yani İşçi Partisi'nin yeni liderine vereceklerini söylüyorlar oylarını.

Fazla umutlu değiller, ama biraz umutları varsa o da İşçi Partisi'nden. Ramle çarşısında çalışan, 28 yaşındaki halıcı dükkanını işleten kadın, barış için, Yahudilerle Müslümanların eşitlik içinde yaşayabilmeleri için Peretz'e oy vereceğini söylüyor. İşçi Partisi de yeni lideri Amir Peretz ile beklediği popülerliği yakalamış görünüyor. Çıkardığı parlamenter sayısı 20. Kadima'dan sonra koalisyonun ortağı olması beklenen ikinci büyük parti konumunda.

Birleşik Arap Listesi, Hadash ve Balad, üçü de Arap partileri. Ramle'de konuştuğumuz bir başka Müslüman Arap Eyüp, bu partilerin Filistinlilerle işbirlikçi olarak algılandıklarını söylüyor. Oyunu bu partilerden birine vereceğini ama hâlâ tam olarak karar vermediğini de ekliyor. Birleşik Arap Listesi 4, Hadash ve Balad üçer oy aldılar.

"Araplar göç etsin"

Sağdaki partilerden bazıları; Herut (Hürriyet) ve Yahudi Ulusal Cephesi, İsrailli Arapların başka Arap ülkelerine göç etmesini teklif etti. İsrail'in nüfusunun yüzde 20'sini oluşturan Araplar, bu teklife sert bir tepki verdiler, parti üyelerine saldırdılar, araçlarını tahrip ettiler.

Seçim günü

Seçim günü gerçekleştirdiğimiz sokak röportajları, kamuoyu araştırmalarının seçmenlerin büyük bir bölümü kararsız olduğu yolundaki saptamasıyla örtüşüyordu. Sandık başına gidenler, giderken dahi kime oy vereceklerini bilmediklerini dile getiriyorlardı.

Gazze Şeridi'ndeki yerleşimlerden çıkartılan halkın bir kısmının yerleştirildiği Yad Binyamin'de konuştuğumuz seçmenler, Gazze'den çıkarılmış olmalarının kızgınlığını taşıyorlardı.

Yad Binyamin'de Baruh Marzel seçmenleri

Tarımla uğraşan bir seçmen, 27 yıl sonra Gazze'den çıkartıldığını, diğer yerleşimlerin boşaltılmaması için oyunu Ulusal Yahudi Cephesi'inden Baruh Mazrel'e verdiğini söylüyordu.

Aynı seçim biriminin önünde konuştuğumuz güvenlik görevlisi de oyunu siyasi yelpazenin en sağındaki partilerden biri olan Ulusal Yahudi Cephesi'ne vermişti. "Parlamentoda oturan Araplarla Yahudilikle, Siyonizme alakası olmayan şeyler söylüyorlar. Arap partileri Yahudilikle alay ediyor. Bu durumun dengelenmesi için oyumu Marzel'e veriyorum" dedi.

Baruh Marzel'e oy veren, İngilizce öğretmeni bir başka seçmen "Arapların gidecek 22 ülkesi var.Bizim ise küçücük bir ülkemiz var. Arapların bu ülkede geleceği yok. Eğer böyle giderse bir iç savaş çıkacak" diyor. Eşi de aynı fikirde. "Gitmeleri için gereken para neyse verilebilir, ama iki halk bir ülkede yaşayamaz."

Ulusal Birlik partisiyle Ulusal Dini Parti'nin ortaklığına oy veren, Gush Katif'ten Yad Binyamin'e gelen bir diğer İsrailli, Araplarla bir arada yaşabileceklerini ancak, İsrailli Yahudilerin Arapları tam olarak kontrol etmesi halinde barış içinde yaşabileceklerini söyledi. "Beraber yaşayabiliriz ama Arapların seçme hakları olmamalı. Biz buraya 2000 sene sonra yeniden gelebildik, her şey Kutsal Kitap'ta yazdığı gibi olmalı" diyor.

Ulusal Birlik Partisi de 9 oy çıkardı. Bu iki parti seçimlerden önce birleşti ve şu ana kadar 9 sandalyeye sahip oldu.

Neve Shalom ya da Wahat al Salam

1971 yılında kurulan Barış Vahası (Newe Shalom) ya da Arapça ismiyle Wahat al Salam hem Arapların hem de Yahudilerin yaşadıkları ender köylerden biri. 50 ailenin yaşadığı köyde, 25 Yahudi aile, 25 Arap aile var, Araplardan da 10'u Hıristiyan, 15'i Müslüman. Köyün belediye başkanı Rayek Rizek ile konuştuğumuzda, henüz kime oy vereceğine karar vermediğini söylüyordu; seçmen sandıkları oturduğumuz kafeteryanın hemen karşısındaydı.

Rizek, kendisi için önemli olanın barış yolunda sağlam adımlar atılması olduğunu, tek taraflı değil Filistinlilerle sürekli işbirliği halinde çekilmenin gerçekleştirilmesi gerektiğini vurguladı.

Uzun uzun düşündükten sonra kendisi için en kapsayıcı tanımı şöyle bulmuş Rizek: "Hıristiyan bir Arap'ım, aynı zamanda Filistinliyim ve de İsrailliyim."

Aynı köyde konuştuğumuz bir başka seçmen ise oyunu Kadima'ya vereceğini söyleyerek "Batı Şeria İsrail değil, orada işimiz yok, bu adımı atacak insanlara ihtiyaç var" dedi.

Kudüs'te farklı seçmen kitleleri

Seçim günü Kudüs'ün farklı bölgelerinde farklı görüşler ağırlık kazandı. Öncelikle Doğu Kudüs'te yaşayan Arapların sahip olduğu Doğu Kudüs İsrailli kimliği olanlar oy kullanamıyor.

Kudüs'teki seçim birimlerinden birinde konuştuğumuz Yeşiva öğrencisi Birleşik Torah Partisine oy verdiğini söylüyor. "Bu ülkenin daha fazla bir Yahudi ülkesi olmasını istiyorum. Başkalarını dışlamamalı tabii, ama şu anda olduğundan daha çok bir Yahudi devleti olması gerekiyor."

Bu parti de şimdiye kadar 6 parlamenter çıkardı

Farklı bir seçim bölgesinde Kudüs'te bir başka seçmen Şas partisine oy verdiğini, nedenini sorduğumuzda "Annem öyle istedi" diyor. Şas, geleneksel Sefaradi oylarının toplandığı, siyasi yelpazenin sağında yer alan bir parti olarak, dindar Yahudilerin oylarını da ihmal etmemek için Hasidic müziği de kullanmayı ihmal etmedi kampanyalarında.

Aynı zamanda Şas'ın başındaki Yosef Ovadia seçimlerde oy kullanmayanların cehenneme gideceğini söylemişti. Tanrı'nın kimi cennete kim cehenneme göndereceğine Yosef Ovadia'nın karar vermesine çok sinirlenen bir seçmen, salt karşıtlığını belirtmek için gelmişti oy vermeye. "Çok kızgınım. O kim oluyor da cennete ya da cehenneme kimin gideceğine karar veriyor. Onun partisinin çoğunluğu ele geçirmemesi için geldim oyumu Kadima'ya kullandım."

Buna rağmen Şas Knesset'e 13 parlamenter gönderiyor

Meretz partisi, insan haklarını, sivil evliliği, aynı cinsten olanların evlenmesini öne çıkaran bir parti olarak Kudüs'te konuştuğumuz gençlerin, öğrencilerin tercih ettiği bir partiydi. Şu ana kadar çıkardığı parlamenter sayısı 4.

Seçimlerin resmi sonuçları cuma günü öğlen saatlerinde açıklanacak. Hükümetin kurulması ve tüm bakanların belli olması ise nisan ayının 20'sini bulacak. (TS/TK)