İşkenceyi Önlemek İçin Denetim Yok
bianet'in sorularını yanıtlayan Sugden, HRW'nin 6 Ekim AB İlerleme Raporu öncesinde "Türkiye'de Gözaltında İşkenceye Son Verilmesi: Çözümleme ve Öneriler" başlıklı rapor çerçevesinde önerdikleri ve kolaylıkla uygulamaya konulabilecek üç basit önlem konusunda iki kere, özel olarak Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığına (BİHB) mektup gönderdiğini anlattı.
"Elektronik posta ile gayrı resmi biçimde bir kez birime, bir kez de BİHB Başkanı Vahit Bıçak'a bu konuda bir şeyler yapılıyor mu diye sordum, ama bir cevap alamadım" diyen Sugden, "Daha sonra İçişleri Bakanlığı'ndaki bir görevli ile de görüşerek kendisine bu önerileri uygulamaya geçirmenin önemini ve kolayca uygulanabilecek, maliyeti sıfır olan önlemler olduğunu anlattım; ancak onlar da umut verici bir şey söylemediler" diye konuştu.
Gözaltında İşkenceye Son Verilmesi: Çözümleme ve Öneriler
İnsan Hakları İzleme Örgütü, 22 Eylül 2004 tarihli "Türkiye'de Gözaltında İşkenceye Son Verilmesi: Çözümleme ve Öneriler" başlıklı raporunda polis karakollarının kamu denetimine açılmasını sağlamak amacıyla bağımsız gözlemcilerin gözaltı birimlerini aniden ziyaretleri gibi adımlar atılabileceğini ve bunu kolaylıkla uygulamanın mümkün olduğunu belirtmişti.
Raporla ilgili yayımlanan brifingde İşkenceye Karşı Birleşmiş Milletler Komitesi ile Avrupa Konseyi İşkenceyi Önleme Komitesi'nin tavsiyelerini yansıtan 3 temel öneri şunları kapsıyor:
* Savcı ve valilerin polis karakolları üzerindeki denetim yöntemleri ve araştırma sonuçları kamuoyuna açıklanmalıdır.
* Varolan yerel insan hakları kurullarına katılan Baro ve Tabipler Odası temsilcilerinin, bağımsız gözlemci olarak polis karakollarına haber vermeden ziyaretlerde bulunabilmeleri desteklenmelidir.
* Hükümete ve sivil toplum kuruluşlarına bildirilen işkence iddialarına bakanlık seviyesinde idari bir tepki olarak, Ankara, söz konusu polis birimlerine müfettiş göndermeli, polislerin ilgili yasaları, yönetmelik ve genelgeleri uygulayıp uygulamadığını sorgulayıp gereken tedbirleri alarak, bu konuda ilerleme sağlamalıdır.
İnsan Hakları İzleme Örgütü, raporunda "Adalet ve İçişleri Bakanlıkları bu önlemleri kısa sürede pratiğe geçirirse, yasalara daha iyi bir uyum birkaç hafta içinde gerçekleşecektir" diyor.
Türkiye turu
Konuyla ilgili olarak ve gayrı resmi biçimde Hani Kaymakamı ile Hazro Jandarma Komutanı ve Emniyet Müdürü ile görüştüğünü söyleyen Jonathan Sugden görüşmelerini şöyle özetledi:
"İlçe İnsan Hakları Kurullarına denetim imkanı yaratılmasının iyi olacağını anlattım. Ama görevli emniyet amiri, 'bu kurulların böyle bir şey yapmasının pek fazla bir faydası yok; çünkü bugünlerde gözaltında kalan yok, olay yok, kesinlikle işkence vakası sözkonusu değil. Bu denetimin pek faydası yok' dedi. "
Sugden, istenilenin de bu olduğunu belirterek "Altı ayda bir karakollara yapılacak ani ziyaretlerde herşeyin yolunda gittiği tespit edilirse o zaman işkence iddiası da kalmaz. O zaman neden yapılmasın?" diye konuştu.
Bingöl Valisi'nden randevu isteyen ancak kendisiyle görüşemeyen Sugden, Bingöl ve Diyarbakır Baro Başkanları ile yaptığı görüşmelerde Baro Başkanlarından öneriye olumlu yanıt aldı:
"Bingöl Baro Başkanı 'evet biz de bunu yapmak istiyoruz; daha önce bu konuda bir öneride bulunmuştum; ama olumlu veya olumsuz bir yanıt gelmediği' dedi. Diyarbakır Baro Başkanı da bu konuda bir girişimde bulunacağını belirtti."
Şimdilik somut bir girişim yok
Sugden, "Ancak şimdilik elle tutulur bir gelişme yok. Aslında istediğim, 17 Aralık'tan önce 20 il ve ilçede önerdiğimiz şekilde ziyaretler yapılmasıydı. Bir tanesi bile henüz gerçekleşmedi" dedi.
Sugden, İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının karakol denetleme hakkı olduğunu, ancak bu konuda kendilerine başvuru ve şikayet olursa harekete geçme eğilimlerine dikkati çekerek, bazı olaylarda da kurulların işkenceyi tespit edebilme yeterliliği bulunmadığını kaydetti.
"Kurulun işleyiş sorunlarından biri şikayet ve başvuru üzerine harekete geçmesi" diyen Sugden, "Kurullar bu denetleme yetkisini programlı veya spontane biçimde uygulamalı; örneğin karakolları aniden, geceleyin ziyaret etmeliler ve bu bir an önce uygulanmalı" dedi. (YS/BB)
