İranlı Feminist Mahbube Sorguda

İki İranlı kadın gazetecinin tutuklanmasına ilişkin haberi okuduğumda Farsça'dan İngilizce'ye sonra yeniden Türkçe'ye çevrilen adı bana aşina gelmedi. Ama içim rahat etmedi. Notlarımı karıştırınca Mahbube'nin kartını buldum ve onun tanışma fırsatını bulduğumuz mücadeleci kadınlardan biri olduğunu anladım.

Avrupa Sosyal Forumu'ndan dönüşte Tahran'da tutuklanan Dr. Mahbube Abbasgolizade İran kadın hareketinin önde gelen isimlerinden biri. Örgütçü, yayıncı ve yazar. Cıvıl cıvıl bir entelektüel. İran Sivil Toplum Kuruluşları Eğitim Merkezinin Başkanı. Üç ayda bir yayınlanan kadın araştırmaları dergisi Ferzaneh'nin kurucusu ve editörü. Teorik yazılarıyla tanınan bir feminist.

Mahbube ile 2003 Eylül'ünde Doğu Konferansı grubu olarak yaptığımız İran gezisi sırasında koşuşturmayla geçen bir günün sonunda tanışmıştık. Kuzey Tahran'dan bir ev daveti aldığımızı öğrendiğimizde ağzımızı açacak halimiz yoktu.

Bir kısım arkadaş bizden paso deyince, gruptan dört beş kişi yola koyulduk. Modern bir apartmanın çok güzel döşenmiş dairesine adım attığımızda demlenmiş çayın kokusu ve açık mutfağın masasına dizilmiş davetkar kurabiyeler hepimizi canlandırdı.

Bizimle görüşmeye gelen kadınlı erkekli grupla 40 yıllık dostlar gibi konuşmaya başladık. Onların dertleri hiç de yabancısı olduğumuz dertler değildi. İran'ın yasaklı kadın şarkıcılarından Guguş'un billur sesi gece yarısına kadar sürecek sohbetimize eşlik etti. İran'da demokrasi sorunları ve kadın hareketi üzerine anlamadığımız her şeyi o gece kavradık.

Konuk olduğumuz evden gecenin 12'sinde ayrılırken kadın olan ev sahibimizi komşuları önünde tedirgin ediyor muyuz diye sorduğumuzda "Merak etmeyin artık İran böyle anlamsız sorunlarla uğraşmıyor, en azından bu semtte", yanıtını almıştık.

İnternet siteleri yok edildi

Mahbube'nin gözaltına alındığını öğrenince önce İran Sivil Toplum Kuruluşları Eğitim Merkezi'nin sitesine girmeye çalıştım. Ancak yok edilmişti. Ardından Ferzaneh dergisinin sitelerini denedim. O da görünmez kılınmıştı.

İran yönetimi siteleri hack etmişti. Ancak derginin İngilizce arşivine bir şekilde dokunmamışlardı.

Orada bulduğum "İslami Feminizmin İran'daki tecrübesi" başlıklı uzun makalesinde Mahbube Abbasgolizade şöyle diyordu:

"İslami feminizmin İran tarihinde en az 30 yıllık bir geçmişi var. Bu hareket İran toplumunun yarı geleneksel yarı modern olmasından doğan boşluğu kapatmaya çalışırken Müslüman kadının bağımsız karakterini de ortaya çıkartmaya çalışıyor.

"Bu harekete katılanlar gerek bilinçli gerek bilinçsiz, bağımsız bir olgu olarak Müslüman kadın hareketinin yaratılmasında rol oynadılar. Müslüman kadın hareket içinde her kesimden kadın yer aldı. Geçmişte İran toplumunun geleneksel karakteri nedeniyle kadın kocasının arkasından gitti ve sosyal ve politik bir rol üstlenmedi. Daha sonra İran sosyal değişimlere uğrayınca kadının toplumsal ve ekonomik konumu da değişti. Bu gelişmeler kadında kurtuluş arzusunun yarattı." ( Ferzaneh Quarterly 2000 Kış sayısı sayı 10)

İnternet sitelerinden Mahbube Abbasgolizade ile ilgili olarak topladığım bilgiler şöyle...

20'li yaşlarında aktif bir Humeyni destekçisi olan Mahbube Abbasgolizade 1958 doğumlu. İnternet sitelerinde yer alan bir söyleşisinde, İran'ın Simone de Beauvoir'i olmak istiyorum dediği gözleniyor.

Kendisi laik olduğunu söyleyen radikal bir kadın. Ancak Şirin Ebadi'nin başörtüsünü çıkartarak Nobel ödülü almasına ilişkin düşünceleri biraz farklı. Bu tutumun radikal siyasi İslami kesimi kışkırtmasından korkuyor.

Mahbube Abbasgolizade çağrılı olduğu uluslararası konferanslara çadoruyla katılıyor.

11 Yaşındaki Dergi

Farzaneh Quarterly dergisi 1993 sonbaharında bir grup aktif entelektüel kadın tarafından kurulmuş. Onların yayına başladıkları tarihte İran'da kadın araştırmaları yapan bir kuruluş ya da bir araştırma dergisi yokmuş. Araştırmacıların dikkatini kadın sorununa çekmeyi başaran dergi 1995 yılında Pekin Konferansı sürecine katılmış. "Global düşün yerel davran" sloganıyla hareket ediyorlar.

Sivil toplum kuruluşları, akademik çevreler ve sivil toplum kuruluşlarıyla ilişkisi olan bağımsız bir dergi Ferzaneh. Bunların hiç birinden mali destek almıyor. İçinde İngilizce ve Farsça makaleler yer alıyor. Yayına girmeden birkaç ay önce işlenecek konu ilan ediliyor ve araştırmacıların konuya eğilmesi sağlanıyor.

Yalnız bırakmayalım

5 Kasım'da Tahran'daki Eğitim Merkezi'ne gelen üç görevli Dr Mahbube Abbasgolizade'nin bütün eğitim malzemesine, fotoğraflarına ve bilgisayarına el koydular. Şu anda onun nerede olduğu bilinmiyor.

Yetkililer kadınların tutulduğunu bir merkezde sorgusunun sürdüğünü söylüyorlar. Mahbube Abbasgolizade ile ondan üç gün önce gözaltına alınan İtimat gazetesi yazarı Fersteh Gazi'nin serbest bırakılmaları için uluslararası desteğe ihtiyaçları var. Onları yalnız bırakmayalım. (İÇ/BA)