İran ve Avrupa Birliği’nden karşılıklı yaptırımlar

New York'taki destek protestolarından. (Foto: Fatih Aktaş / AA)

İran'da "ahlak polisi" tarafından gözaltına alınan Jîna Mahsa Amini'nin hayatını kaybetmesiyle başlayan protestolarla bağlantılı olarak idam cezasına çarptırılan bir kişinin daha ölüm cezası infaz edildi.

İranlı yetkililer, dün (12 Aralık) Meşhed kentinde "iki kolluk kuvvetini bıçaklayarak öldürme" suçlamasıyla yargılanan Macit Rıza Rahnavard adlı protestocunun "halka açık bir şekilde" idam edildiğini açıkladı.

BBC'nin aktardığına göre, İranlı avukat Pegah Bani Haşimi, Rahnavard gözaltına alındıktan 23 gün sonra idam cezasının infaz edildiğini, daha önce bu kadar hızlı bir idam infazının görülmediğini söyledi.

#URGENT: Protester #MajidrezaRahnavard was publicly hanged for charges of moharebeh (enmity against god) in Mashhad this morning, per the judiciary's Mizan news agency. He was arrested 23 days ago and is the second protester to be executed in five days.#StopExecutionInIran pic.twitter.com/ZoAIeUlJjj

— Iran Human Rights (IHR NGO) (@IHRights) December 12, 2022

Öte yandan, Macit Rıza Rahnavard'ın televizyonlarda yayınlanan itiraf videosunda kolunun kırık ve alçıda olması, Rahnavard'ın ifadesini işkence altında vermiş olabileceği şüphelerini beraberinde getirmişti.

Ülkede Jîna Mahsa Amini protestolarıyla bağlantılı olarak idam edilen ilk protestocu ise 8 Aralık'ta idam edilen Muhsin Şekari olmuştu.

AB'de 20 kişi ve 1 kuruma yaptırım kararı

Avrupa Birliği (AB) Konseyi, İran'daki güvenlik güçlerinin protestoları şiddet yoluyla bastırmaya çalışması ve haklarında idam kararı verilen protestocuların ölüm cezalarının infaz edilmeye başlanması karşısında dün İran'a yönelik yeni yaptırım kararı aldı.

AB, dün Belçika'nın başkenti Brüksel'de yapılan Dışişleri Bakanları Toplantısı'nın ardından, İran'a yeni yaptırım paketini açıkladı.

AB Konseyi'nden yapılan yazılı açıklamada, Jîna Mahsa Amini'nin ölümünün ardından ülke çapına yayılan protestolara yapılan müdahalelerle ilgili 20 kişi ve bir kuruluşun yaptırım listesine eklendiği duyuruldu.

Yeni yaptırımlardan etkilenecek 20 kişi içerisinde, İran ordusu genel komutanı Abdurrahim Musevi ve ona bağlı eyalet komutanları, İçişleri Bakan Yardımcısı Mecid Mirahmadi, İran Radyo ve Televizyon Kurumu (IRIB) Direktörü Peyman Cebelli ve yardımcısı Muhsin Burmahani ile bazı muhabirler ve Uzmanlar Meclisi üyesi Ahmed Hatemi gibi isimler yer alıyor.

AB Konseyi'nin açıklamasında, sözü geçen kuruluşun ise İran'daki 40 ulusal televizyon kanalından biri olan IRIB olduğu ifade edildi.

Ukrayna'nın işgaliyle ilgili yaptırımlar

AB Konseyi, Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle başlayan savaş bağlamında da bir dizi yeni yaptırım kararı aldı.

Savaşta İran'a insansız hava aracı ve füze sağladığı iddia edilen İran'a yönelik bu yeni yaptırım listesinde, "Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü, egemenliğini ve bağımsızlığını tehdit eden kişilere" yer verildi.

Buna göre, yaptırım listesine, İran Hava Kuvvetleri Genel Komutanı Hamid Vahedi'nin de aralarında bulunduğu, "Rusya'nın Ukrayna'ya karşı savaşında kullandığı insansız hava araçlarının (İHA) geliştirilmesi ve teslim edilmesinde rolü olan" toplam dört kişi eklendi.

Aynı listeye İran Devrim Muhafızları Ordusu için İHA'larla ilgili araştırma geliştirme ve üretim işlerini üstlenen dört kuruluş da dahil edildi.

AB, 17 Ekim'de İranlı 11 kişi ve dört kuruluşa ve 14 Kasım'da 29 kişi ve üç kuruluşa yaptırım uygulama kararı almıştı.

İran'dan AB ülkelerine yönelik yaptırımlar

Öte yandan, İran da AB ülkelerindeki bazı kurum ve kişilere "terörizmi ve şiddeti kışkırttıkları, İran'da insan hakları ihlaline neden olan şiddet, nefret ve öfkeyi teşvik ettikleri" gerekçesiyle yeni yaptırım kararı aldığını duyurdu. 

Dışişleri Bakanlığı'nın internet sitesinde yayımlanan açıklamada, AB ülkelerindeki beş kurum ve 10 kişi hakkında yaptırım kararı verildiği bildirildi.

Söz konusu yaptırım kararının mütekabiliyet ilkesi esasınca alındığı belirtilen açıklamada, "Kasten ve planlı bir şekilde ülkede teröre destek vermek, terörizmi ve şiddeti kışkırtmak, İran içerisinde insan hakları ihlaline neden olan şiddet, nefret ve öfkeyi teşvik ederek ülkede ayaklanma ve isyanlara sebep olmak gibi nedenlerle yaptırım kararı alındı" denildi.

İran'ın yaptırım listesine aldığı kurum ve kişiler şöyle:

• Farsça yayın yapan Çekya merkezli Radio Ferda,
• Hollanda merkezli Radio Zamane,
• Fransa'nın Charlie Hebdo Dergisi,
• İran-Irak Savaşı döneminde Irak'a verilen kimyasal silahların üretiminde yer aldıkları gerekçesiyle Almanya merkezli Water Engineering Trading GmbH (WET) ve Gidlemeister Projekta GmbH şirketleri
• Almanya Hava Kuvvetleri ve Ramstein Hava Üssü İletişim Komutanı Michael Trautermann,
• Irak'taki Almanya Kuvvetleri Komutanı Albay Holger Kunkel,
• Avrupa Adalet Divanı avukatı Eric David,
• Fransalı diplomat ve politikacı Bernard Kouchner,
• Avrupa Parlamentosu üyesi Hannah Neumann,
• Eski Alman Parlamentosu Başkanı Rita Sussmuth,
• Eski Almanya Parlamentosu Başkan Yardımcısı Claudia Roth,
• Almanya Parlamentosu'nun eski üyeleri Volker Beck ve Norbert Lammert,
• Eski Almanya Savunma Bakanı Kramp Karrenbauer

Dışişleri Bakanlığının açıklamasında, söz konusu 5 kurum ve 10 kişiye yönelik yaptırımların "vize yasağı, İran'a girişlerinin yasaklanması ve İran'daki mal varlıklarına el konulmasını da içerdiği" aktarıldı. (SD)