114 Toplu Mezarda 1.469 Kişi Var, Deliller Karartılabilir

Türk Tabipleri Birliği'nin (TTB) toplu mezarlara dair yaptığı araştırmaya göre, şimdiye dek bin 469 kişiye ait kemiklerin bulunduğu 114 toplu mezar tespit edildi. Açılan 26 toplu mezarda 171 kişinin kemikleri bulundu. Açıklamada, olayın gerçek boyutlarının çok daha büyük olduğu ifade edildi.

TTB Merkez Konseyi üyeleri Dr. Osman Öztürk, Dr. Halis Yerlikaya ve Ağrı Tabip Odası Genel Sekreteri Dr. Heval Bozdağ'dan oluşan İnceleme Heyeti'nin çalışmalarına İnsan Hakları Derneği'nden (İHD) Osman İşçi de eşlik etti.

İnceleme Heyeti, 19-20 Şubat'ta Bitlis'in Mutki ilçesi, Siirt, Batman, Diyarbakır illeriyle Kozluk, Hazro ve Silvan ilçelerinde kayıp yakınları, İHD ile Mezopotamya Yakınlarını Kaybeden Ailelerle Yardımlaşma, Dayanışma ve Kültür Derneği (MEYA-DER) yöneticileriyle görüştü, toplu mezarlarda inceleme yaptı.

Heyetin ilk değerlendirmesi, TTB Merkez Konseyi Başkanı Dr. Eriş Bilaloğlu, TTB Merkez Konseyi üyeleri Öztürk ve Dr. Arzu Erbilici'nin katıldığı toplantıyla dün (21 Şubat) açıklandı.

"Kent merkezinde de var yol kenarında da"

* Şu ana kadar bin 469 kişiye ait kemiklerin bulunduğu 114 toplu mezar tespit edildi. Açılan 26 toplu mezarda 171 kişinin kemiklerine rastlandı. Ancak olayın gerçek boyutları çok daha büyük. Hakkari'den Tunceli'ye kadar çok geniş bir coğrafyada, yüzlerce toplu mezarda gömülü kimliği belirsiz binlerce ceset var.

* Toplu mezarlar, şehir merkezlerinde, yol kenarlarında, çöplüklerde ve kırsal alanlarda bulunuyor.

* Adli Tıp Kurumu (ATK) Kanunu Uygulama Yönetmeliği 10. Maddesi, otopsi işlemi tamamlanan kimsesiz cesetlerin kimliklerinin belirlenebilmesi için 15 günlük bir "teşhir süresi" öngörüyor. Ancak çatışmalarda öldürülenler için "teşhir süresi" uygulanmadı, ailelere cenazeleri teslim alma imkânı verilmedi.

* Cenazelerin ailelerine verilmemesi, ailelere "veda hakkı"nın tanınmaması kronik bir travmaya yol açtı.

* Yakınlarını çatışmalarda ya da faili meçhul cinayetlerde yitirmiş aileler, toplu mezarların bir an önce açılmasını ve cenazelerin teslim edilmesini istiyor. Bazı kayıp yakınları baskı görme korkusuyla müracaatta bulunamıyor.

"Kanıtlar yok edilebilir"

* Şimdiye kadar açılan mezarlarda Minnnesota Otopsi Protokolü'ne uyulmaması, gerekli özenin gösterilmemesi, kepçe, dozer kullanılması, toplu mezar açma ve kimliklendirme tekniklerinin uygulanmaması; kanıtların yok edilmesi endişesi doğuruyor.

* Kimlik tespitinde gerekli olan DNA analizi için Adli Tıp Kurumu'na gönderilen dosyalar uzun süre sonuçlandırılmıyor.

TTB, yapılan ihbarların dikkate alınarak toplu mezarların yerlerinin tespit edilmesi gerektiğini açıkladı. Bu bölgelerin korumaya alınmasını, mezar açmada Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilmiş Minnesota Otopsi Protokolü'nün kurallarının uygulanmasını talep etti. Açıklamada, "Mezar açma işlemleri arkeolojik teknikler kullanılarak özenle yapılmalı, mezarların açılması sırasında ortaya çıkacak biyolojik delillerin toplanması ve değerlendirilmesi için adli tıp uzmanları görevlendirilmeli" denildi. (AS/EÖ)