İlk futbol plağı: "Fenerbahçe Şampiyonluk Hatırası"-1931
Belirleyebildiğimiz kadarıyla Türkiye'de ilk futbol plağı Fenerbahçe için çıkarılmıştır. Fenerbahçe 1929-1930 sezonunda altıncı kez İstanbul lig şampiyonu olmuştu. Hiç mağlup olmadan 8 galibiyet ve 2 beraberlikle bu sonuca ulaşmıştı. Ayrıca aynı yıl Cumhuriyet Halk Fırkası'nın icadı olan İstanbul şildi şampiyonluğunun ilkini de kazanmış, dolayısıyla iki şampiyonluk birden elde etmişti.
Fenerbahçe'nin 1930 yılındaki bu iki başarısı bestekar Muallim Kâzım Bey'i çok etkilemiş, 1931 yılında "Fenerbahçe Şampiyonluk Hatırası" adlı bir şarkı bestelemiş ve 78 devirli plak olarak piyasaya çıkmıştı. (Odeon:202850)
Şu ana kadar dinleyemediğimiz bu plakla ilgili 26 Mayıs 1931 tarihli Cumhuriyet gazetesindeki ilanda, "Şampiyon takımın büyük muvaffakiyeti şerefine maruf bestekârlarımızdan Muallim Kâzım Beyin bestelediği methiye bir hatıra olmak üzere Odeon plaklarına okunmuştur" bilgisi bulunmaktadır.
"Fenerbahçe'nin Şampiyonluk Hatırası" adlı şarkıyla Fenerbahçe'nin plaklı tarihi de başlamıştı.
Macar galibiyeti ve Fenerbahçe Galatasaray beraberliği
1950'li yıllarda iki 78 devirli taşplak piyasaya çıkmıştı. Bunlardan ilki, varlığından haberdar olduğumuz, ancak henüz görmediğimiz Türkiye ile Macaristan arasında oynanan milli maça aittir.
Uzun yıllar tek galibiyet olarak hafızalarda yer edecek olan mili takımın Macar milli takımı ile yaptığı maç 78 devirli plağa yansımıştır. Dönemin en güçlü milli takımı olan Macar milli takımı yine dönemin namağlup İngiliz milli takımını İngiltere'de 6-3, Budapeşte'de 7-2 yenmişti. Efsaneleşen Macar milli takımında Puskas, Hidegkuti, Lantoş gibi etkili oyuncular vardır.
Türk milli takımı, 19 Şubat 1956'da Türkiye oynanan maçta Lefter'in attığı 2 ve Metin'in attığı 1 golle Macar takımını 3-1 yenmiş ve bu maçın önemli anları 78 devirli taşplağa konu olmuştu.
1950'li yıllarda piyasaya çıkan ikinci taşplak, iki ezeli rakibin, Fenerbahçe ile Galatasaray'ın 1-1 berabere kaldığı maçın gollerini içeren taş plaktır. Columbia firmasının çıkardığı bu plağın birinci yüzünde Fenerbahçe'yi öne geçiren gol, ikinci yüzünde de Galatasaray'ın beraberlik golü anlatılmaktadır.
Plağın birinci yüzündeki etikette "Galatasaray - Fener Maçı, birinci haftaym Galatasaray re re re ra ra ra Galatasaray Galatasaray Cim bom bom bom Galatasaray: O - Fenerbahçe 0" kaydı vardır. Plağın ikinci yüzündeki etikette ise "Galatasaray - Fener Maçı, ikinci haftaym Fenerbahçe ya ya ya şa şa şa Fenerbahçe çok yaşa Galatasaray 1-Fenerbahçe 1" (Columbia: 18553) kaydı bulunmaktadır.
İlk 45'lik spor plakları: "Şampiyonların 15 Golü" - 1965
1960'lı yıllarda 45 devirli plaklar dönemi başlar, ilk 45'lik spor plağı da 1965 yılında Fenerbahçe için hazırlanmış ve piyasaya çıkmıştı.
İngiliz Oscar Hold'un antrenörlüğünde çalışan Fenerbahçe, 1964-1965 sezonunda yaptığı 30 maçın 18'ini kazanmış, 11'inde berabere kalmış ve bir maçı da kaybetmişti. Toplam 52 gol atan Fenerbahçe, Türkiye lig şampiyonu olmuştu.
Bu birincilik ilk spor plağının yapılmasına vesile olmuştu. Ezgi Plak şirketinin öncülük ettiği bu yeni tür plağın ön yüzünde lig şampiyonluğu anısına bestelenen "Şampiyonlar Şarkısı" yer almıştı. (1)
Arka yüzünde ise futbol maçlarının efsane anlatıcısı Halit Kıvanç tarafından, Fenerbahçe'nin 1964-1965 sezonunda çeşitli takımlarla yaptığı 15 maçın golleri anlatıyordu. (2)
"Fenerbahçe golleri bütün kalelerde. Şampiyonluk golleri bütün filelerde..." cümleleriyle başlayan plakta Beykoz, İstanbul Spor, Feriköy, İzmir Spor, Demirspor, PTT, Altınordu, Ankaragücü, Altay, Gençlerbirliği, Göztepe, Galatasaray, Beşiktaş, Şekerspor maçları anlatılıyordu.
Plak Fenerbahçe'nin şampiyonluğunu ilan ettiği Hacettepe maçındaki golün anlatımı ile son buluyordu.
Balkan Kupası-30 Mayıs 1968
Fenerbahçe için 1967-1968 sezonu da çok başarılı bir yıl olmuştu. Macar antrenör Ignace Molnar'ın çalıştırdığı Fenerbahçe lig şampiyonu olmuş, Türkiye, Türk Spor Yazarları Derneği (TSYD) ve Spor Toto Kupasını kazanmıştı.
Aynı yıl Fenerbahçe Balkan şampiyonluğu için Yunan AEK takımı ile 9 Kasım 1967'de İstanbul'da karşılaşacaktı. Ancak maç Kıbrıs gerginliği nedeniyle aylarca ertelendi.
Nihayet 30 Mayıs 1968 tarihinde İnönü Stadı'nda iki takım karşı karşıya geldi. Karşılaşma bir milli maç havasında oynanıyordu. Fenerbahçe ilk yarıyı 2. dakikada Ogün'ün (Altıparmak) ve 33. dakikada Yılmaz'ın (Şen) golleriyle 2-0 önde kapadı. İkinci yarı ise yine Ogün'ün 69. dakikada attığı golle Fenerbahçe 3-0 öne geçmişti. AEK'in şeref golü ile maçı 3-1 galip bitiren Fenerbahçe, Balkan Kupasını kazanan ilk Türk takımı oluyordu.
Uluslararası bir kupa olan Balkan Kupası da "Şampiyon Fenerbahçe" (3) adıyla hemen plağa yansıdı. Plakta Fenerbahçe'nin Ogün ve Yılmaz'ın ayağından attığı goller anlatılmakta, aralarda ise bir kısım sözleri aşağıda yer alan şarkılar yer almaktaydı.
"Nedim, Selim gol atıyor, Hülya bayram yapıyor, Şampiyon Fenerbahçe, Gönüllerde yatıyor."
"Tatlıdır çalımları, Molnar'dır hocaları, Şampiyon Fenerbahçe, Topladı kupaları."
Manchester City Maçı -1968
1968-1969 sezonunda oynanan Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası'nın ilk turunda, Türkiye temsilcisi Fenerbahçe, Manchester City ile İngiltere'de yaptığı birinci maçta 0-0 berabere kalmıştı. İkinci maç Türkiye'de, İnönü Stadı'nda, 2 Ekim 1968'de oynandı.
Maçın başında Fenerbahçe bir gol yemiş, birinci devre böyle kapanmıştı. Birinci devrenin başında kolay bir gol yiyen Fenerbahçe'nin maçı vereceği düşünülüyordu. Oysa ikinci devrede Abdullah ve Ogün'ün attığı goller ile Fenerbahçe maçı 2-1 galip bitirmiş ve ikinci tura çıkmıştı.
Bir İngiliz takımını devirerek tur atlayan Fenerbahçe'nin başarısı iki ayrı plağa konu olmuştu. Bunlardan biri Halit Kıvanç'ın anlatımıyla plağa yansımıştı. Plak "Fenerbahçe Manchester City Maçı-2 Ekim 1968"(4) adını taşıyordu.
Aynı maçın şarkılı türkülü bir başka anlatımı Pertev Tunaselli tarafından "Şampiyon Fenerbahçe Manchester'in Maçı"(5) adıyla hazırlanmıştı.
Halit Kıvanç'ın anlattığı birinci plak; "Maalesef değerli dinleyiciler, maalesef, çok büyük ümitlerle geldik Mithatpaşa Stadı'na, şu anda hemen söyleyeyim, henüz ümitlerimizin zamanı kaybolmuş değil ama, hiç de beklenmez bir gol, hatta gol pozisyonu olmayan bir anda kalemize kaydedilen bir gol, Türk şampiyonunu, İngiliz şampiyon karşısında, birinci yarıda yenik düşürdü. Evet, burası Mithatpaşa Stadı, karşınızda Halit Kıvanç" diye başlıyor ve şu cümlelerle bitiyordu:
"Evet, evet, evet maç bitti, Türk şampiyonu galip. Fenerbahçe 2. turda değerli dinleyiciler. Fenerbahçe, İngiliz şampiyonu Manchester City'i, Mithatpaşa'da, 2 Ekim 1968 gecesi yendi, hem de eze eze yendi Fenerbahçe. Hayır, Türk Şampiyonu, Avrupa kupasında sesini yükseltti. İngiliz şampiyonu Manchester City yok sahada. İngiliz futbolu yok sahada. Türk futbolu var Avrupa'da... Evet Fenerbahçe, Manchester City'yi Mithatpaşa'da 2-1 yendi. Hem de 1-0 yenik bitirdiği bir yarıdan sonra. İkinci devrede, Fenerbahçe attığı iki golle, Türk futbolunu Avrupa Kupasında şerefiyle temsil etti, ikinci tura yükseldi."
Girgin firmasından çıkan ve Pertev Tunaselli tarafından hazırlanan ikinci plakta maç anlatımının aralarına şarkılar yerleştirilmişti. Bir kısmının sözleri şöyledir:
"Nedim, Ogün oyun açtı,
Hey Allah'ım o ne maçtı,
Aptallaşan Manchester'in
Her vuruşu faul, taçtı."
"İngilizleri eliyorsun,
Barajları aşıyorsun,
Tam dört kupa taşıyorsun,
Yaşa varol Fenerbahçe,
Altın devri yaşıyorsun."
1973/1974 Lig Şampiyonluğu: Takımın ve Tribünlerin Okuduğu Marş ve Şarkılar
Ünlü Brezilyalı teknik adam Didi'nin (Waldir Pereira) antrenörlüğündeki Fenerbahçe 1973-1974 sezonunda lig şampiyonu olmuştu.
Bu sezon 4 kupa kazanan Fenerbahçe, yalnızca Türkiye ligi birincisi değil, yanı sıra 1973 Cumhurbaşkanlığı kupası, 1973 Başbakanlık kupası 1973-1974 Türkiye kupalarının da sahibi olmuş, çok parlak bir dönem geçirmişti.
Bu başarı da plağa ilginç bir biçimde yansıdı. Fenerbahçe takımı stüdyoya girerek, Nesrin Sipahi'nin okuduğu "Yaşa Fenerbahçe" (6) adlı ünlü marşa eşlik etmişti. Plağın arkasında aynı marş enstrümantal olarak yer almıştı.
Bu dönemde bir başka plak daha piyasaya çıktı. Bu kez plakta Fenerbahçe tribünlerindeki taraftarların sesi duyuluyordu. Fenerbahçe tribünleri Urfalı Babi adıyla da tanınan Amigo Babi (Yılmaz Kayral) ile birlikte "Haydi Bastır"(7) adlı şarkıyı plağa okumuşlardı. Plağın arka yüzünde ise "Fenerbahçe Oyun Havası"(8) yer alıyordu.
İcabında Fenerbostan: Fenerbahçe, Yenerbahçe
Fenerbahçe'nin galibiyetleri yalnızca şampiyonluk maçları anlatımına, şarkı ve marşlara değil mizahi türde plaklara da konu oluyordu. Ali Poyrazoğlu'nun 1970'lerdeki ünlü tiplemesi Ali Uyanık da Fenerbahçeliydi.
Ali Poyrazoğlu'nun "Ali Uyanık" tiplemesiyle hazırladığı "İcabında Fenerbostan" Fenerbahçeliliği konu alan futbol mizah plağıydı. (9) Bu mizah plağının aralarında söylenen şu nakarat dikkat çeker:
"Fenerbahçe, Fenerbahçe,
Döner, döner, Yenerbahçe,
Atar yemez icabında,
Sekiz tane Çekerbahçe."
* Mehmet Ö. Alkan, Yrd. Doç. Dr., İstanbul Üniversitesi (İÜ) Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi
Kaynakça
Altan Tanrıkulu (Haz.); Fenerbahçe Tarihi Efsaneleri Kahramanları ve Rakamlarıyla, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2002.
Rüştü Dağlaroğlu; Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi 1907-1957, İstanbul: İstanbul Matbaası, 1957.
* (1) Söyleyen: Selâhattin Tansel; "Şampiyonlar Şarkısı" (H. Kıvanç-T. Dalar; Vasfi Uçaroğlu Orkestrası, Prodüktör: Aytaç Kot) (Ezgi Plakları:45-104, Ez-007).
* (2) Anlatan: Halit Kıvanç; "Şampiyonların 15 Golü" (Prodüktör: Aytaç Kot) (Ezgi Plakları:45-104, Ez-008).
* (3) Maçı Anlatan: Necati Karakaya; "Şampiyon Fenerbahçe" (Müzik: Rüştü Demirci, Söz: Zeki Tükel) (Tükel Plak).
* (4) Anlatan: Halit Kıvanç; "Fenerbahçe Manchester City Maçı 2 Ekim 1968" (Prodüksiyon:Aykut Sporel) (Ezgi Plakları:45-129, Ez-0008).
* (5) Maçı Anlatan: P. Tunaselli; "Şampiyon Fenerbahçe Manchester'in Maçı-A-B" (Söz: V. Uygun, Müzik: N. Girgin) (Girgin Plak: NG 91, 90-A-B).
* (6) 1973-1974 Takımı Eşliği ile Nesrin Sipahi; "Yaşa Fenerbahçe" (Şerif Yüzbaşıoğlu-Fecri Ebcioğlu) (Diskotür: DT-1002 DM-276-277).
* (7) Sarı Kanaryalar ve Amigo Babi; Fenerbahçe Tribünü ile Birlikte; "Haydi Bastır" (Y. Kayral, Prodüksiyon: Aykut Sporel) (S&S: MS-6002/A).
* (8) Sarı Kanaryalar ve Amigo Babi; "Fenerbahçe Oyun Havası"(Y. Kayral, Prodüksiyon: Aykut Sporel) (S&S: MS-6002/B).
* (9) Ali Uyanık (Poyrazoğlu); "İcabında Fener Bostan" [Şanar-Ç. Ener; Düz: Huşit Yenigün, Dün-Bugün-Yarın)(Hop: 509/B).
Şampiyonlar Şarkısı [1965]
(H. Kıvanç-T. Dalar); Vasfi Uçaroğlu Orkestrası, Söyleyen: Selâhattin Tansel, Prodüktör: Aytaç Kot (Ezgi Plakları:45-104, Ez-007-A)
Ya-ya-ya, şa-şa-şa
Fenerbahçe çok yaşa,
Hop, hop, hop,
Top, top, top,
As, as, as,
Pas, pas, pas,
Tut, tut, tut,
Şut, şut, şut,
Gooooooool.
Engelleri aşıyor,
Zaferleri taşıyor,
Dört bir yandan yükselen hey,
Tempolarla coşuyor.
Paslar yerini buldu,
Ağlar gollerle doldu,
Bu yıl da Fenerbahçe hey,
Yine şampiyon oldu.
Ya-ya-ya, şa-şa-şa
Fenerbahçe çok yaşa,
Yaşa Fenerbahçe
1973-1974 Takımı Eşliği ile Nesrin Sipahi (Şerif Yüzbaşıoğlu-Fecri Ebcioğlu) (Diskotür: DT-1002 DM-276-277-A)
Kalpleri fetheden renkler,
Yaşa Fenerbahçe,
Türkün kalbi sende atar,
Yaşa Fenerbahçe,
Mazinde bir tarih yatar,
Yaşa Fenerbahçe,
Ne mutlu seni sevene,
Yaşa Fenerbahçe.
Cihatlar, Lefterler, Canlar, Fikretler,
Hala sevilen birer abidedirler,
Hiç bir kulüpte olmayan bu dostluk,
Yıllar yılı hep şampiyon olduk,
Maç yaparken sahada
Sarı Kanaryalar,
Rakip takıma krampon toplatırlar,
Sıkı dur karşı defans Fener geliyor,
Şut ve gol ağları deliyor.
Fenerbahçe Oyun Havası
(Y. Kayral, Prodüksiyon: Aykut Sporel) Sarı Kanaryalar ve Amigo Babi (S&S:MS-6002/B)
Yaşasın Fenerbahçe
bu maçı da aldı,
Göztepe, Altay, Kayseri
nerede kaldı?
Her maçında en azından
5 tane çeker,
Karşı takım seyircisi
kahrından biter.
Fenerim, Fenerim, Fenerim
aslan Fenerim,
Fenerim yenerim, Fenerim yenerim,
Şampiyon Fenerim.
Avrupa'da söylenir
şöhretimiz, şanımız,
Fenerbahçe için feda olsun canımız.
Cim bom bomlar, Karakartallar
bize vız gelir,
Karşımıza kim çıkarsa
hemen elenir.
