Sivil Toplum Kuruluşları Yeni Bir Özne mi?

Önce Diyarbakır'da ardından da Batman'da çok sayıda "sivil toplum kuruluşu" ortak bir bildiri yayınlayarak savaşın bitirilmesini ve akan kanın durmasını istediler.

Çağrıların Kürtlerin yoğun olarak yaşadıkları kentlerde yapılması, bu coğrafyadan yeni bir politik aktörün ortaya çıkması anlamına mı geliyor?

PKK, devlet ve BDP'nin dışında, "sivil toplum kuruluşları" adı verilen ek bir politik aktörün ortaya çıkmasına yakından bakalım.

STK neye denir?

Öncelikle kavramların gelişigüzel kullanıldığı bir ortamda, "sivil toplum kuruluşu"nun ne olduğunun tanımlanması gerekir.

Sivil toplum kuruluşu olarak yanlış çeviriye kurban giden kavramın esası "non-governmental organisation" ya da hükümet dışı örgüttür.

Bu kuruluşun başlıca özellikleri:

Kazanç amacı gütmemesi, üyeliğin zorunlu olmaması ve en azından açık olarak devletle bağının bulunmamasıdır.

Buradan çıkan önemli sonuçlardan bir tanesi, Barolar Birliği gibi üyeliğin zorunlu olduğu kuruluşların, sivil toplum kuruluşu sayılamayacaklarıdır.

Üzerinde önemle durulması gereken ikinci sonuç ise, sivil toplum kuruluşlarının mutlaka ilerici, solcu ya da barışçı olmalarının gerekmediğidir.

Dernekler, sivil toplum kuruluşu kapsamına girerler. Buna cami dernekleri de, Komünizmle Mücadele Derneği de ve Dev-Genç de -eski adıyla Türkiye Devrimci Gençlik Federasyonu da- dahildir. Görüşleri birbirine hiç benzemeyen örgütler, "sivil toplum kuruluşu" ortak paydası altında toplanabilirler.

Ülkemiz tarihinin önemli özelliklerinden bir tanesi, sivil toplum kuruluşlarının önemli bir bölümünün devlet tarafından dolaylı ya da doğrudan yönlendirilmesidir. Bu nedenle, Kürt coğrafyasında devlet politikasından uzak sivil toplum kuruluşlarının ortaya çıkması, yeni bir politik aktörün belirmesi olarak da değerlendirilebilir.

STK'nin etkisi neyle ölçülür?

Çok sayıda kuruluş imzasıyla yapılan açıklamaların etkisi nedir?

Soruyu iki yönden ele almak mümkündür:

Birincisi: Söz konusu kuruluşların yönetimlerinin görüşü, aynı zamanda -en azından büyük oranda- üyelerin görüşlerini de yansıtmakta mıdır?

Soru garip görünebilir ama ülkemizde politik yaşamın önemli özelliklerinden birisine dayanmaktadır.

CHP il başkanları Deniz Baykal'ı desteklediler. Partinin önde gelen isimlerinden Önder Sav, "il başkanlarının görüşüyle il delegelerinin görüşünün aynı olmadığı"ndan hareketle, Kemal Kılıçdaroğlu'nun ön plana geçmesini sağladı.

Anti demokratiklik ve tepeden inmecilik politik yaşamın her yanında, dolayısıyla sadece partilerde değil, derneklerde ve düşünülebilecek bütün örgütlenmelerde vardır.

Yönetim tabanın görüşünü temsil eder ama aradaki diyalog zayıf olduğu için bu görüşün mutlaka tabanı temsil etmesi gerekmez.

Bu nedenle, yönetimin görüşüyle tabanın görüşü birbiriyle aynı olmayabilir.

Kürt coğrafyasındaki kuruluşların açıklamalarında böyle bir durumun var olduğunu sanmıyorum, ama ülkemiz politik yaşamındaki bu özellik unutulmayacak kadar önemlidir.

İkincisi: Sivil toplum kuruluşlarının yaptırım gücü nedir?

Soru önemlidir, çünkü sürekli açıklama yapmakla yetinirseniz, bir süre sonra kimse ciddiye almaz olur. Açıklamalarda ifadesini bulan görüşler taraflara nasıl dayatılacaktır?

Demokratik örgütlenmenin zayıf olduğu bir toplumda bu sorunun cevabını bulmak zordur.

Sorun sivil toplum kuruluşlarının kaç üyesinin olduğunda değil; üyelerin, üye olmanın ötesinde ne yaptıklarıyla ilgilidir.

Örneklemek gerekirse: Almanya'da hükümet dışı örgütler olan Protestan ya da Katolik Kilisesi bir konuda açıklama yayınladığı zaman, hükümet bunu ciddiye almak zorundadır. Kiliseler sadece dini kurumlar değildir; sosyal yardım kuruluşlarından eğitime kadar değişik alanlarda örgütlüdürler. Bu nedenle de hükümeti zorlayabilirler. Hükümet de bunu bildiği için açıklamayı dikkate alır.

Bizde aynı durum söz konusu değildir. Çok sayıda sivil toplum kuruluşu sadece isim olarak vardır, toplumda önemli denilebilecek herhangi bir etkinliğe sahip değildirler.

Bu nedenle; savaşın bitirilmesi, akan kanın durdurulması konusundaki açıklamalar son derece güzel olmakla birlikte, taleplerin nasıl zorlayıcı olabilecekleri konusunda da özellikle düşünmek gerekir. (EE/EK)