MELEK ULAGAY TAYLAN'DAN
''IŞİD'in Dünü, Bugünü, Yarını'' Dizisine Başlarken
''İslam Devleti ve Halifelik'' ilanının birinci yılında IŞİD* Dosyasını açıyoruz.
Ramazan ayını dünya çapında yaklaşık 280 kişiyi katlederek açan IŞİD, bütün dünyaya sıcak bir yaz geçirtmeye hazırlanıyor.
Orta Doğu üzerine yazmak, söz söylemek, bilgi aktarmak giderek zorlaşıyor. Yüzlerce kaynaktan akan bilgiler, medyada gösterilenler, akademik çevrelerde yazılıp çizilenler, sadece daha büyük bir kafa karmaşasına yol açıyor.
Yaklaşık 50 yıl önce tanıştığım, insanlığın bu dünyadaki serüvenine, gerek geçmiş uygarlıklar, gerekse üç semavi dinin doğum yeri olarak damgasını vuran bu eşsiz coğrafya, bugün dünyanın odak noktasında.
Mezopotamya'yı tanımak
Mezopotamya'yı tanımak, bilmek, anlamak çok ama çok zordur. Batı'nın çok gururla savunduğu, binlerce yıl öncesine giden “uygarlık” burada doğdu.
Amerika kıtasının henüz bilinmediği, Avrupa'nın Kuzey'den gelen saldırgan güçlerle savaştığı dönemlerde , Mezopotamya'da Hamurabi yasaları doğdu, şehirler kuruldu, yazı bulundu, tarım yapıldı, Babil'in Asma Bahçeleri yeşerdi. Fırat ve Dicle kıyısında birbirini izleyen uygarlıklar, üç semavi dinin temelini oluşturan yaşamları kurdular.
Anadolu, bugün de olduğu gibi, bu büyük uygarlıkların kavşak noktasıydı. Hepsinden etkilendi, yolların kesiştiği topraklara tüm bu medeniyetlerin uzantıları geldiler ve yerleştiler.
Savaşlar, acımasız hükümranlar, göçler, acı çeken insanlar hep oldu. Semavi dinler insanlığın acılarını sarmak, gücü sınırlamak, merhamet ve ve masumiyeti korumak gereğinden doğdu. İsa Peygamber ezilmiş, hor görülen insanın muktedirlere karşı isyanının simgesi oldu.
Neden böyle bir giriş?
IŞİD'i lanetlemek çok kolay. Uygar yaşamı, en başta kadın hakları olmak üzere tüm insan haklarını hiçe sayan, ilkel ve barbar bir yaşam biçimini ''İslam ve şeriat'' adına savunan bu kara giysili, kara düşünceli insanlar nasıl doğdu ve nasıl gelişti sorusuna yanıt bulabilmek için kendimize ve geçmişimize bakmak gerektiğine inanıyorum.
IŞİD, gökten inmedi, kimseye “vahi” de gelmedi. Birinci Dünya Savaşı'nın, o zamanlar yapılamayan, göstermelik barış anlaşmalarıyla üstü örtülen hesaplaşmalarının sonucu olarak doğdu.
Bugün, IŞİD ile ilgili çıkan araştırmalar, kitaplar, makaleler çoğu Batı kaynaklı. Dünyaya hakim olmak, bilginin nerede ve nasıl üretildiği ile doğrudan bağlantılı.
Bu yazı dizisinde kullanılan kaynakların çoğu da Batı kaynaklı. Bazıları Amerika Birleşik Devletleri (ABD) kurumlarında çalışan, bazıları ise daha bağımsız olabilen kurum veya yayın organlarında yazan gazeteci ve araştırmacılara ait.
Son iki yılda IŞİD ile ilgili çıkan yayınların ve kitapların sayısı bir hayli kabarık. Yararlandığım kaynakların tümünü yazı dizisinin sonunda bulabilirsiniz. (MUT/BA)
* Irak Şam İslam Devleti diye Türkçeye çevrilen örgütün İngilizce adı: The Islamic State in Iraq and the Levant (ISIS). BBC’nin haberine göre, ISIS’teki “s”lerden biri Arapça (İngilizce) “al Sham”a tekabül ediyor. Bunun anlamı da Suriye, Şam ya da Levant (Doğu Akdeniz Ülkeleri) olabilir. BBC, örgütün küresel cihat kavramından hareketle, sözcüğün Doğu Akdeniz olabileceğini ifade ediyor. Cengiz Çandar da örgütün adının anlamını şöyle açıklıyor: “El Devle el-İslamiyye fi’l Irak ve eş-Şam” adlı örgütün baş harfleri okunduğunda Irak, Arapça ‘ayn’ ile yazıldığından, kısaca “Da’iş” diye telaffuz ediliyor. Şam, Osmanlı döneminin “Bilad eş-Şam”ını. Yani “Şam Ülkesi” anlamında. Yani, Suriye’yi ifade ediyor.
IŞİD'İN DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI
''IŞİD'in Dünü, Bugünü, Yarını'' Dizisine Başlarken
1- El Zerkavi ve Irak'ta El Kaide'nin Kuruluşu
2- Zerkavi ve Şiddetin Tırmanışı
3- Irak İslam Devleti Kuruluyor
4- Irak İslam Devleti'nden IŞİD'e
6 - Bugün IŞİD
7- IŞİD'in İdeolojik ve Teolojik Temelleri
IŞİD'in Dünü, Bugünü, Yarını; Bitirirken