Cumasını Arayan Türkiye

ABD Başkanı George W. Bush’un kısa bir süre önce Irak’da olup bitenlerden sıkılan Amerikan halkını aydınlatarak, güvenlerini tekrar kazanmak için yaptığı konuşmada “Irak her ne kadar medeniyetler beşiği olsa da zamanımızın gerisinde kalmıştır” dediğini hatırlayacaksınız. Bu görüş, pek çok stratejist tarafından da farklı tarihlerde Irak’ın yeniden inşasının gerekliliği konusundaki kararlılıklarını belirtmek için tekrar edilip durdu. Irak dümdüz edildikten sonra orada ‘medeniyeti’ yeniden kurmak gerekiyordu tabii ki.

Irak labarotuarı

Bu yeniden inşa eylemi, bir laboratuar gibi diğer gelişmekte olan ülkelerde nasıl bir büyüme stratejisi izleneceği konusuna da ışık tutacaktı kaçınılmaz olarak. Irak’tan sonra eski büyüme stratejilerinin kökten değişmesi söz konusuydu artık. Bir şeyler sıfırdan yapılarak öğrenilecekti. Irak’taki beklentilerin öncülleri, Latin Amerika’da, Birinci Dünya Savaşı sonrası Economic Commission For Latin America (ECLA) bağlamında geliştirilen “yapısalcı” büyüme stratejilerinde ya da İkinci Dünya Savaşından sonra Keynesyen iktisadi politikalar örneklerinde bulunabilirdi.

Buradaki kararlılık hali, Afganistan için olan kararsızlık haliyle karıştırılmamalı. Afganistan’ı da dümdüz ettikten sonra ABD idaresi ‘bu ülkenin inşasından sorumlu olduğunu, Afganistan halkına refah ve zenginlik getireceklerini’ açıklamıştı. Afganistan’ın başındaki Amerika’nın adamı Karzai, vaad edilen yardımın yapılmadığını görünce doğru ABD’nin yolunu tutmuş ve geriye yanında otuz beş milyonu beş yıldızlı bir otelin yapımının tamamlanması için verilmiş olan altmış milyon dolarla dönmüştü. Açıkçası ABD, Afganistan’ı, Çin’i enterne etmek için bir üs olarak kullanabileceği kadarıyla önemsemişti. O kadar da para harcardı...

Büyüme stratejisi var mı?

Irak için durum farklı. ABD, Irak’ı yeniden inşa etmek için gerçekten kararlı. Çünkü Irak yeniden inşa edilmeyi finanse edecek kadar parayı çıkaracak kaynaklara sahip. Amerikan idaresinin hesaplarına göre Irak’ın yeniden inşasının 480 milyar dolara mal olacağı tahmin ediliyor. Irak petrol satışlarından senede 20 milyar dolar kazanıyor. Irak kendi kendisinin ABD’nin karar verdiği şekilde yeniden inşasını bu petrol gelirleriyle finanse edecek. ABD bu kaynakların bulunduğu kuzey Irak’ı da kendi kontrolü altında tutacak doğallıkla. Bundan sonraki tek beklentimizin Irak’ın inşasının gerçekleştiğini görmek olacağı açık.

ABD’li sivil sömürge valisinin icraatlarını tüm abartısıyla Batı medyasından takip ediyoruz. Bu icraatların hiç biri savaşın bitiminden bu yana ne barışın sağlanabilmesini ne de temel sorunları çözebilmiş durumda. En basitinden elektrik, su, temizlik, sağlık gibi konular hala sorun. Kovayla para harcayan Irak bir türlü düzelemiyor.

Çünkü ABD Irak’ta hiçbir alanda ne ne yaptığını, ne de ne yapacağını biliyor. Yani, yukarıda bahsettiğimiz ECLA ya da Keynes örneğinde olduğu gibi bir büyüme stratejisi nedense üretilemiyor Irak için.

ABD’nin Irak’ta tam anlamıyla bir çıkmaz içinde olduğunu pek çok aklı başında yorumcu da belirtiyor. Durum bu merkezdeyken TBMM’nin, Türk ordusunun Irak’a girmesi için hükümetin sunduğu tezkereyi kabul ettiği haberi geliyor. Meclis’in kabul ettiği bu tezkere de Irak’ın yeniden inşasına gönderme yapıyor. Türk ordusunun, “Irak halkının tümünü kucaklayarak güvenlik ve barışın inşasının yanı sıra, temizlik, alt yapı, sağlık hizmetleri de” vereceği belirtiliyor. ABD’nin Irak’a Türkiye’yi sokmasının ardında belli bir büyüme stratejisi geliştirmeyi amaçladığı da açığa çıkıyor.

Türkiye’nin “lebensraum”u

ABD başkanı’nın yukarıda bahsettiğim Irak’ı yeniden inşa etmek konusundaki kararlılığını besleyecek alternatif bir büyüme stratejisinin olmaması Irak’ı potansiyel bir kargaşa merkezi haline getiriyor. Stratejisizlik siyasi hedefleri belirsizleştiriyor. 1960’lardan itibaren büyüme iktisatçıları tarafından geliştirilen ve neo-kon’lara malzeme sağlayan liberalizm merkezli stratejiler bırakın Afganistan ve Irak’ı, beklentilerin aksine, gelişme düzeyleri çok ilerideki ülkelerde bile işe yaramıyor. ABD’nin elindeki liberal kapitalizm merkezli büyüme politikaları iflas etmiş durumda ve bunların yerine neyin geçeceği belli değil. ABD büyük bir olasılıkla kendisine yol açmak için Türkiye’yi devreye sokmaya çalışıyor. Türkiye’yi riske ortak ederek, riski dağıtmaya çalışıyor. Bölgede kendi işine geldiği şekliyle Müslüman, liberal bir oluşum için Türkiye’ye yaslanıyor.

Tezkere’nin ikinci önemli boyutu, Türkiye’deki toplumsal formasyonun geri çevrilemeyecek şekilde değişip değişmediğinin habercisi olması ile ilgili. Bugüne kadar takip edilen “Yurtta Sulh, Cihanda Sulh” politikası temelde oluşan bir iktisadi dönüşüm nedeniyle terk ediliyormuş izlenimi veriyor. Dış politikadaki gelişmeler sanki içerideki sınıfsal yer değiştirmelerin doğal bir sonucu gibi. AB içinde ABD’nin kılıcını sallamak işlevi de üstlenen Türkiye adeta kendi ‘lebensraum’unu yaratmaya çalışıyor. Bundan birkaç sene önce “AB’ye girmek istiyorsak kendi Cumalarımızı” bulmamızı öğütleyen Belçika Başbakanı’nın Ankara ziyareti sırasında söyledikleri hala hatırlardadır. Misak-ı milli karşıtı çıkışların ardında sömürgeci bir takım beklentiler olduğu görünüyor. ABD’nin askeri varlığının şimdiki düzeyde bulunduğu bir Orta-Doğu, bölgede nüfus alanı arayan Türkiye egemenlerinin çıkarlarının daha güvenli korunacağının da adeta garantisi oluyor.

Sol’a düşen...

Demek ki, hükümet ABD’nin ardına sadece geçenlerde alınan 8,5 milyar dolar etrafında oluşan yanılgılar yüzünden takılmıyor, daha derinde oluşan ve Türkiye’nin kendi sınıf dinamiklerinden kaynaklanan çatışmalara da cevap vermeye çalışıyor. 1980’lerden itibaren yavaş yavaş biçimlenen sınıf ilişkilerinin kristalleştiği noktada, büyüme stratejisi olmayan bir Irak’a sömürgeci niyetlerle girmeye kalkıyor hükümet. Daha önce ABD ile yapılan “at pazarlığını” da galiba bu ışık altında değerlendirmek gerekiyor. Böyle bir macerada ne tek tek erlerin hayatı, ne de operasyonun siyasi ve iktisadi maliyeti fazla düşünülüyor.

Diğer yandan elde bir büyüme stratejisi olmadan girişilen her türlü askeri harekatın bölgeyi iyice karıştıracağı, karıştırdığı açık. Türkiye ve bölgedeki emekçilerin çıkarları için barış lehine dinamikleri harekete geçirecek olan sol’un üstüne sınıf oluşumlarını ve sınıfların karşılıklı mevzilenişleri kavrayıp açıklamak gibi bir sorumluluk düşüyor bu dönemde. (SA/EK)