Türkiye’ye “Hayata Dönüş” Mahkumiyeti

Çanakkale Hapishane’sinde Hayata Dönüş Operasyonu’na maruz kalan 20 kadının Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yaptığı başvuruyla ilgili bugün karar çıktı. AİHM Türkiye’nin yaşam hakkı ve işkence yasağıyla ilgili soruşturma yükümlülüğünü ihlal ettiğine karar verdi. Altı kadın başvurucu toplam 36 bin 200 Euro tazminat alacak.

19-22 Aralık 2000’de 20 cezaevine “Hayata Dönüş Operasyonu” düzenlendi. Çanakkale Cezaevi’nde ölüm orucunda olan mahpusların koğuşuna yapılan operasyonda dört mahpus ve bir jandarma öldürüldü.

Mahpuslardan Sultan Sarı, Fahri Sarı ve İlker Babacan jandarma kurşunu ve gaz fişeklerinin isabet etmesi sonucu, Fidan Kalsen de yanarak öldü. Operasyonda, Mustafa Mutlu adlı asker de hayatını kaybetti.

Zamanaşımı ve beraat

Operasyon sonrasında Çanakkale Ağır Ceza Mahkemesi’nde 154 tutuklu ve hükümlü ile 563 jandarmaya dava açıldı.

Jandarmalar “üç tutukluyu, tutuklu ve hükümlüler ise bir eri öldürmekle”, Kalsen “intihara azmettirmekle”, diğer mahpuslar da “ruhsatsız patlayıcı imal edip bulundurmak ve cezaevi idaresine karşı silahlı isyan çıkarmakla” ile suçlandı. Yedi yıl süren mahpuslar hakkındaki dava 2008’de zamanaşımından düştü.

Jandarmalar ise “Bu suçları işlediklerine dair mahkûmiyetlerine yeter, kesin ve inandırıcı deliller elde edilemediği” için beraat etti.

Yargıtay 9. Ceza Dairesi 12 Aralık 2012’de verdiği kararla beraatı onadı ancak beraatın “suçun sanıklar tarafından işlendiğinin sabit olmamasından değil, olayda hukuka uygunluk nedeninin bulunması” nedeniyle verilmesi gerektiğini de belirtti. Kararda, “operasyonun, reforma direnen tutukluların ayaklanmasını bastırmak için yapıldığı” da ifade edildi.  

Çanakkale Cezaevi operasyonunda yaralanan Leyla Alp, Gülay İncesu, Sakine Çakmak, Sakine Işık, Aysel Sürücü, Ayşe Cabadak, Meral Kıdır, Duriye Demir, Nazmiye Köle, Ünzile Karabük, Hülya Aydoğan, Meral Kaşoturacak, Birgül İbiş, Filiz Uyan, Fidan Yıldırım, Türkan İpek, Safiye Sel, Süreyya Bulut, Berna Ünsal, Elif Yaş AİHM’e başvurdu. Başvuruda orantısız güç kullanıldığı da ifade edildi.

AİHM davayla ilgili bugün karar verdi, Türkiye’nin yaşam hakkı ile işkence ve kötü muamele yasağı ile ilgili etkin soruşturma yapmadığına hükmetti.

Başvuruculardan Meral Kıdır 8 bin Euro, Leyla Alp,  Süreyya Bulut,  Elif Yaş, Filiz Uyan ve Gülay İncesu da 5’er bin Euro manevi tazminat almaya hak kazandı. Türkiye altı başvurucuya, mahkeme masrafları için de toplam 3 bin 200 Euro tazminat ödeyecek.

Türkiye Hayata Dönüş Operasyonu ile ilgili daha önce de AİHM’de birçok kez mahkum olmuştu. (AS)