Müslümanlaş(tırıl)mış Ermeniler Konferansı Bugün Sona Eriyor

Hrant Dink Vakfı’nın, Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü ve Malatya HAYDER işbirliğiyle düzenlenen Türkiye ve dünyadan pek çok akademisyen ve araştırmacının katıldığı, "Müslümanlaş(tırıl)mış Ermeniler" toplantısı Cuma ve Cumartesi oturumlarından sonra bugün sona eriyor.

Boğaziçi Üniversitesi, Albert Long Salonu’nda  süren, yoğun ilgi gören konferans Uluslararası Hrant Dink Vakfı web sitesinden de naklen yayınlanıyor. 

Osmanlı coğrafyasında, özellikle 1915’te yaşanan süreç boyunca yaşananların ve toplumsal yansımaların incelendiği toplantının açılış konuşmalarını Rakel Dink, Boğaziçi Universitesi Rektörü Gülay Barbarosoğlu, Malatya HAYDER Başkanı Hosrof Köletavitoğlu ve Sabancı Üniversitesi’nde Ayşe Gül Altınay yaptı.

Rakel Dink konferansın açılıişında “Bugün hiç sorgulanmayan, konuşulması dahi ağır olan sayfaları aralamak için buradayız, dile gelmeyen sırlara şahitlik edeceğiz,” dedi.

''Hakikat karanlıkta kalmaz. Kılıç artıklarının fısıltıları bugün artık seslendiriliyor.Hrant konunun sadece ölenler değil, yaşayanlar üzerinden de tartışılması gerektiğini söylüyordu.''

 Gülay Barbarosoğlu, “Bu konferans, Hrant Dink’e olan vefa borcumuzla üniversitemizin bilimsel misyonunu mükemmel bir şekilde bir araya getiren bir fırsattır” dedi.

Hosrof Köletavitoğlu konferansın amacının çok uzun süredir tabu olan ama içten içe kanayan bir yara üzerinde çalışmalar yapmak olduğunu ifade ederken; Ayşe Gül Altınay, “Fısıltılarla başlayan bu hikâyeler gürül gürül akan sulara, sayıları gittikçe artan anı, edebiyat, araştırma ve belgesellerle ifade bulmaya devam ediyor” dedi.

Tarihin yükü

Konferans, Fethiye Çetin, Nebahat Akkoç ve Sibel Asna’nın, kişisel hikâye ve yaşanmışlıkları ele aldığı açılış sohbetinin ardından, 'Tarihin Yükü, Tanımlamanın Siyaseti' başlıklı oturumla devam etti.

Ayfer Bartu Candan’ın başkanlığında gerçekleştirilen oturumda Zeynep Türkyılmaz, Skype bağlantısıyla Trabzonlu Ermenilere değindiği 'Din Değiştirme Araştırma ve Kavramsallaştırmaları: Osmanlı ve Cumhuriyet Tarihi ve Tarih Yazımı Üzerine Düşünceler'; Avedis Hadjian 'Ermeni Patriği Shnork’un Anadolu Ermenileri ve Bugünün Müslüman Ermenileri için Kullandığı Dörtlü Sınıflandırma'; Ayşe Gül Altınay ise yeni bir akademik bir dil arayışının gerekliliğini ele aldığı 'Etnisite, Millet ve Toplumsal Cinsiyet Ekseninde Müslümanlaş(tırıl)mış Ermenilere Dair Tarihsel Suskunluk ve Yeni Hafıza Çalışmaları' tebliğlerini sundu.

Hemşin örneği

'Müslümanlaş(tırıl)manın Uzak ve Yakın Tarihi' başlıklı ikinci oturum Meltem Toksöz başkanlığında yapıldı ve Müslümanlaş(tırıl)ma süreci Hemşin örneği üzerinden tartışıldı.

Sergey Vardanian, gerek Osmanlı coğrafyasında, gerek SSCB altında yaşayan Hemşinlilerin, Ermeni, Hıristiyan ve Müslüman kimliklerini irdelerken; Serap Demir Hemşinli Müslümanlaş(tırıl)mış Ermenilerin bu süreç boyunca gösterdiği özgün tutumları dile getirdi. Mahir Özkan, kendi aile hikâyesi üzerinden Hemşinli kimliğini; Uğur Bahadır Bayraktar ise Osmanlı döneminde Müslümanlaşma sürecinin değişik aşamalarını ve kurallarını dile getirdi. 'Hamidiye Katliamları Sırasında Toplu Din Değiştirme' başlıklı tebliği ise, Ohannes Kılıçdağı, toplantıya katılamayan Selim Deringil’in yerine sundu.

"Anlatılamayan bir kurtuluş savaşı hikayesi"

Raymond Kévorkian başkanlığındaki "1915’te Müslümanlaş(tırılma); Tarih ve Tanıklık I" başlıklı son panelde ise, Taner Akçam 'Ermenilerin Din Değiştirmesinde Yapısal Bir Unsur Olarak Asimilasyon' başlıklı sunumunda, asimilasyonun soykırımın önemli unsurlarından biri olduğunu dile getirdi.

Armen Marsoobian 'Anlatılmayan bir Kurtuluş Hikâyesi' araştırmasıyla fotoğraflar eşliğinde Merzifon’dan kendi ailesinin Müslümanlaşma deneyimini ve Hıristiyan aileleri kurtarışını anlattı. Oturum, Anna Aleksanyan’ın bir kurtarıcı olarak tanımlanan Rubern Heryan’ı anlattığı "Ermeni Soykırımı Sonrasında Ermeni Kadın ve Çocukların Müslüman Ailelerden Kurtarılması" ve Gayanne Çobanyan’ın Ermenice sunduğu "Araplaşmış Ermeniler Sorunu" tebliğleri ile son buldu.

Kadın ve çocuklar

Konferansın ikinci günü Ronald Grigor Suny moderatörlüğündeki “1915’te Müslümanlaş(tırılma);Tarih ve Tanıklık II” başlıklı panelle başladı.

Vahe Tachijan Halep bölgesindeki Ermeni kadınların hayatta kalma çabalarının farklı boyutlarını ve Ermeni toplumunun konuyu ele alışı üzerine konuştu, Arda Melkonian Ermeni soykırımında kadın üzerinden hayatta kalma yollarını anlattı.

Doris Melkonian sözlü tarih çalışmaları çerçevesinde Ermeni çocukların yaşanmış soykırım deneyimlerini aktardı, Ishkhan Chiftjian "Müslüman Ermeniler"in sosyolojik bir katman olarak ele alınması gereğine dikkat çekti. Hilmar Kaiser de 1915-1917 ‘de yaşanan sürgünlerin asimilasyon sürecine ve merkezle uçlar arasındaki farklılaşmaları tartıştı. 

Hafızanın izleri

Ferhunde Özbay“  modere ettiği oturumun başlığı ''Hafızanın İzleri: Müzik, Yemek ve Anı Çalışmaları” idi.

Oturumda, Wendy Hamelink, Sasun Ermeni müziğini, Cafer Sarıkaya, Ünye lokumu olarak bilinen tatlının hikayesini, Nevin Yıldız Tahincioğlu, Ermenileri hedef alan saldırılar sırasında tüm ailesini yitiren 1871 doğumlu Sara'nın acıklı öyküsünü sundu. 

Toplantıya katılamayan Rubina Peroomian'ın sunumundaysa kimliklerini yitirmek zorunda bırakılmış Ermenilerin yeni konumları sorgulandı, kabul alanları yaratılması gereği dile getirildi.

Edebiyatta

Yektan Türkyılmaz'ın moderatörlüğündeki  “Hafıza, Etnisite, Din: Kürt Kimliği” oturumunda  Ermenilerin yaşadığı sürecin Kürt edebiyatı, öykü ve diğer alanlardaki  yansımaları konuşuldu.

Adnan Çelik Diyarbakır-Pasur (Kulp) örneğini anlattı. Davut Yeşilmen Kürt edebiyatında Ermeni hikayeleri, Ramazan Aras Kürtlerin Ermenilere bakışını analiz etti.  Ümit Kurt ve Murad Uçaner deErmeni yetimlerinin hikayesinden kesitler sundu. 

İkinci günün son oturumu, Murat Yüksel'in modere ettiği  “Hafıza, Etnisite, Din: Dersim” panelinde Nezahat Gündoğan ve Kazım Gündoğan, 1937-38 Dersim katliamında Ermenilerin yaşadıkları üzerinden sürdürdükleri çalışmalarını, Hranush Kharatyan Ermenice yaptığı sunumda Alevileşmiş Ermeni kimliğini, Gökçen B. Dinç ise Dersim Ermenilerini anlattı.

Günün programı

Bugün sona erecek konferansta programın sekizinci paneli yapılacak.

Oturum başkanlığını Müge Gürsoy Sökmen’in yapacağı  “Hafıza ve Kimlik” başlıklı panel 13:00’te başlayacak. Helin Anahit “Müslümanlaştırılmış Ermenilerin Sesi Üzerinden Kolektif Hafıza ve Kültürel Varsayımların Peşinden Gitmek”, Alice von Bieberstein “Bir Boşluk Olarak Benlik”, Laurence Ritter “Kimliği Yeniden Kurmak: Gizli ve Müslümanlaştırılmış Ermeniler Arasında Aile Yapısının Önemi”, Anoush Suni “Yerinden Edilme ve Farkın Yaratılması: Müslümanlaştırılmış Ermeniler ve Muhayyel Coğrafyalar” başlıklı tebliğlerini sunacaklar.

Bugün ayrıca "Müslümanlaş(tırıl)mış Ermenilerin Çocuk ve Torunları Buluşması (Türkçe)" ve "Müslümanlaş(tırıl)mış Ermeniler: Türkiye Dışında Algı ve Deneyimler (İngilizce)" başlıklı iki atölye yapılacak. Atölye çalışması 10.00'da başlayacak. (HK)

* Günün programı için tıklayın.

** Bu haber hrantdink.org'tan derlendi.