Kukku

* Masalın Türkçesine buradan ulaşabilirsiniz.

Lus aşxaris dzov me gar. Dzovin cotin sar me gar. Sarin kelxun kağ me gar. Kağin meçe ked me gar. Kedin apin dzar me gar. Dzarin dalin al cincuğk me gar. Cincuğkin anune Kukku er. Kukkuin pune şaaad heru er.

Kağin meçe Kukkuyin tsene çimanoğ mart u genig, dağa u ağçik, halvor u barav menatsadz çer. Ama Kukkuyin anuş tsene imanoğnun oç mege, anu meg or men al elli, desadz çuner. Kukkun, ‘tsene gar inke çgar’ meg cincuğk men er. Ali al emmen hoki hosa hona Kukkuyin vaan xosir gu.

Mege gaser ergu metre boy uni. Mege gaser erand cermag soy uni. Mege gaser aşiğa şad kef uni. Mege gaser dartliya  merağ uni. Asman gaseni aman gaseni ama emmenn al Kukkuyin şad hazgeneni.

Kağetsik; "Kukkun gançelu arde ertal bidi" gaseni. "Hayde ertak mani mani, Kukkuyin axtevik oç" gaseni. Ça na "açvetsed luse, ocağid muxe gerta" gaseni. Ça na "dzungid takate, ardid barakate gerta" gaseni. 

Hakveniye kağin, teve gatsin pernoğe sarniver, perg pernoğe ardniver gertar. Çay unnoğe çay kağuş, xod unnoğe xod kağuş, hund unnoğe hund tsanuş, sadir unnoğe sadir sadruş gertar. Emmenn al arakage partsenalu, karğaniye kağtsenalu danan kelleni, arde pobeni, taduşi gepçeni gu.

Aner ardin tadele Kukkun anuş tsenove gançuşi gepçir gu. Kukkuyin xağiye tadoğnun ama şunç bidanar şunç, çur bidanar çur gellir. Taduşan nağeni, kernikniye mağeni hana Kukkun kukar gançer gu. Paniye tetevtsener, eresniye dzidzağesner gu.

Çaye çay, arde xod, dzile lazut gudar. Gove gat, sare pad, adzuke şad gudar. Dzevağe tux, mağule yux, kede tsug gudar. Kağetsik al hedru tadeni, hedru gudeni. Anu hama al kağin anune Gor tiyadzuneni. Gor’in emmen hoki xendalov, dzidzağelov, erand erand gabrir gertar.

Modig kağerun oç megin as kağis bes soy abrum çgar.  Kağetsets apvenun xoğ, kumerun gov, açvenun al lus çgar. Kağerun inçu go emmenn al ağayin ape antsadzer. Kağetsik ağayin mode panvor ağadzeni.  Ağayin hama emmen pan soyer ama ali al serdin xoç me gar. Ağan emmen şe im elli uzoğ mart men er. Açvetsov desnelu xoğ, mode pobelu gov uner, ali al herkel çer. Apun çelloğ me me Gor’e menatsadzer, an al arnuş kuzer.

Ağan emmen or kağetsets apnan kağe arnuşi hama inç enim, inç çenim deyi medorer gu. İnç xadik poxk kuzek na dam gaser ama kağetsik ali al Gor’e dzaxel çeni.  “Mezi poxk çbidi, meg mezi herkik gu” gaseni. Ağan meg or me, Gor’in oğnukan kağnivar putenele: “İnç enim, inç çenim. İsa kağes im serdis dard ağav. İsa martikes inçi asxadik soy tadin gu, asxadik soy gabrin. İnç u enim enoğum yes isa kağes arnoğum’ asats inknuinke. An asman xosele Kukkun gançuşi gebav. Arderun tadoğ kağetsik  al Kukkuyin hede gançetsin, boloketsin, xexencatsin.

Ağan as panes desav hana inknuinke “kagetsi as panes” asats. Keloxniver bolokets. Dağnu dağe terçadets. Hedev nestav medoruşi gebav: “Kağetsets kelxvenun xelke, dzengvenun takate, açvenun luse emmenn al Kukkuyin tsenan kuka.

En çağe Kukkuyin ta pernim, kağetsik al pan man enel çigarin. Ardiye tsaxud, campanin mağlud gelli. Yes al gertam himi devadzis gesan al kiç kinov garnum apvenun kağe.”

Ağan Kukkuyin pernoğer ama Kukkuyin inçak himi aşxaris zatn ook desadz çuner. İnke usti kednoğer. “Kukkuyin dağe kednu kednu çadun kednu gu” asats inknuinke.

Ağan çaduyin mode kenats metkine asats. Çadun as panes şad hazaav. Ağayin asats ta: “Yes şad barventsa, Kukkuyin pernel çigarim. Yes Kukkuyin dağe kednoğum, tuk pernoğek. Ama mertsenoğ çek. Kukkun indzi devoğek yes anu sirde udoğum, ali araçi bes erand ağçik tarnoğum.” Ağan al: “Yes Kukkutsan xalesim hedev anu inç ağadza indzi çbidi. İnçu enoğes aa” asats.

Çadun tsaxudniver kenats. Umets çkidanelu dağnukan, umets çkidanelu xoder kağets. Apun xodiye medz cugalmivar lellets. Umets çkidanelu meg ağpuran arevadz çurin meçe xodiye xaşuşi gebav. Xodiye xaşele umets çimatsats lizvov duvaner gartats. “assseeeyyy çuuriiii kukumentore uuure…” Çure yepelav hedev giyage antsav. Çurin meçe araç kedin meçi tsuge, sarin kelxun tsune, dzarin vai pale, karin vai kale; hedev al tseğkin vai gadun, gadvin modi yavrun, campanun meç herun, cincuğknun meç Kukkun desevetsav.

Kukkuyin dağe sorvetsan hedev ağayin martike şirde lertiye, tenage apiye, tevange usiye  arin campa elan. Çaduyin astadz dağe kedan. Kukkun inçak terteradz şirde vaan tsketsin. Kukkun inçu tsen uni gorçets, bolokets. Dzare imats, sare imats, kede imats, kare imats, serdis meçi vare imats; mart u genig, dağa u ağçik, halvor u barav zatn ook imats oç.

Martike Kukkun peyin çaduyin devin. Kukkuyin desav hana çadun şad hazaav ama Kukkuyin emmedeni giyav oç.  “İsa ter şad bidziga. İsu sirde indzi ağçik tartsenuşi herkel çi. Yes isu kiçme medzentsnoğum andi hedev udoğum” asats. Çadun Kukkuyin; ergen dzarin kökan, dzovin dagi xoğan, serdin meçi keşutunan, kelxun meçi medoğuman al aveli xore dağme bahets. 

Megal hakvan Gorinoke ali tez me pan kenatsin, taduşi geban. Tem al anguçniye Kukkuyin tsene bedgener. Bedayin, bedayin ama oç u mege Kukkuyin tsene imats oç. Araç mege erese gaxtskets, hedev megale, hedev al megale. İnçak igvan, aşune derebniye vatoğ dzarerun bes emmen hokets erese gaxkvetsav. Megal hakvan ergu yerek hoki ardnive kenats oç, al megal hakvan çors hink hoki, al megal hakvan al kağetsets şade ardnive kenats oç.

Gore megal kağerun lemanuşi gebav. Ağan: “Kiç menats, asman ta erta ergu yerek orun meçe arnoğum apvenun ardiye. Hem yes ertoğ uzoğçim, aner egoğ dzaxoğun” gaser, baxin dagnan dzidzağelov. Kağin meçe; dzil u dzağig, xiyar u lilig, lazdi hadig, garmi muyig menats oç. Kağin meçe; çaye kağoğ, ardin tadoğ, xoron xağoğ, xağ me asoğ  menats oç. Kağin meçe; cagade pats, keloxe parts, tuşe garmi, lusod açvi zatn ook menats oç; meg hokitsan turs.

Anu anune Zartun er, Açveniye heluner. Kelxun maze zeytuner. Kağin meçi emmenu xelkvor dağaner. Zartun’ e: “Galaş ağav, çax ağav, şuk menats oç şok ağav, emmen or gançets u kez himi anu inç ağav” asats inknuinke. Hedev al hede tiyets: “panin meçe pan go, ardin meçe gov go, isa panes sorvelu im serdis paxutun çgo.”

Zartun’e kağin inçu dağa go joğvets: “Engerner! Kukkun emmen Abril gançuşi gepçi gu. İnçak aşunn al kimatsvi tsene. Ter amar ağadz ça. Kukkuyin tsene gedretsav. As panis meçe pan me go. Kukkuyin tsene gedretsav hedev kağes inç hal eyev desnek gu. Himi inçu enoğ enoğuk, kağes isa dardas xalesoğuk” asats.

Mege asats: “Meg dağaik mezi inç bidi.” Mege asats: “Hedev kukam ertam kunellim himi.” Mege asats: “sarin xiyap me giyav.” Mege asats: “Tsvonets avci me merav.” Mege asats: “Haloğ tsunin dage menats.” Mege asats: “Aşiğ unir hede kenats.”  Zartunn al asats ta: “Asman ağav, aman ağav. Kelxvenus medz pan ağav. Himi geses sarniver, geses ardniver ertoğuk. Geses kağernuk, geses şahernuk, geses lernuke, geses ternuke emmen dağ bededoğuk. Emmen dzag putenoğuk. Emmen açvets desadze desnoğ, emmen angeç imatsadze imanoğuk. Kukkuyin kelxun inç pan egadza sorvoğuk. Megal şapat ali hosa joğvevoğuk ”

Megal şapate eyev, ali joğvevetsan. Mege asats: “Ağa desa, Gor e arnoğum gaser.” Mege asats: “Çadu desa, sirde udoğum gaser.” Mege asats: “Şirde desa, şirdin vaan tebur gar.” Mege asats: “ Dune desa, meçe çaşit depur gar.” Zartunn al asats ta: “Himi inç elluşe hasketsak ta? Ağan çaduyin hede mem ağav, Kukkuyin hedra paxtsutsin. Mege kağe arnoğa, mege ağçik tarnoğa.”

Zartun’in astadznun hedev, mege dzarin kelxan, mege tseğkin meçnan, mege kedin karan, mege entu saran çaduyin hedkin hede ertuşi geban.  Çaduyin hede kağduts kağduts Kukkuyin bahats dağe egin. Çadun Kukkuyin, ture umets çimanelu duvatsov patsvoğ meg karandzavi me bahadzuner. Duvan gartats u ture patsaav hedev, dağake hedvenun piyadz şirde çaduyin vaan tsketsin. Çadveniye şirdan xalesel çigarin. Anu hama çaduyin şirdov dzari me gabetsin. Kukkuyin xalesetsin. Kukkun: “Dağaker tsezman inçime kuzim. İndzi ta hazgenek umets inçi lemanim gu asek oç. Ça na ali indzi kednun gu, pernin gu” asats. Hedev al erginkniver partsentsav.

Kukkuyin tsene imatsin hana Gorinoke keş meg niyazan zartadzi bes ağan. “Kez mezi inç ağav” astin inknuinke. Ama inç elluşe kidanal çgartsin. Ali xendalov dzidzağelov abruşi geban. Zartunn u dağake: “Kukkuyin meg xalesetsak” astin ana, kağin zatn ook anots avdats oç. İnçi ta? “Desak hana inçi lemanir gu Kukkun astek hala?” astin kağetsik. Aner al: “Meg cincuğk mincuğk desak oç.  Arakagi bes çaragdadz cermag lus me desak, al al inçik ça” astin.

* Yazan: Mahir Özkan, Eylül 2013 

* Masalın Türkçesi için  tıklayın.