Deprem davaları 'enkaz altından' çıkamadı

Fotoğraf: AA

İzmir’de 30 Ekim’de meydana gelen depremde açıklanan can kaybı sayısı şimdilik 114. Ölenlerin 112'si 9 binanın enkazından çıkarıldı.

Depremde anında yıkılan Rıza Bey Apartmanı 37, Emrah Sitesi'ndeki iki bina 30, Doğanlar Apartmanı 14, Yağcıoğlu Apartmanı ve Barış Sitesi'nin 3 bloku 11'er,  Yılmaz Erbek Apartmanı ise 9 kişiye mezar oldu. Bu binaların enkazındansa 81 kişi ise sağ kurtarıldı.

Depremin ardından yıkılan bazı binaların müteahhit ve fenni mesullerin de aralarında bulunduğu 9 kişi gözaltına alındı. Yıkılan binalara ilişkin soruşturmalar devam etse de açılacak davaların akıbeti belirsiz.

Sosyal medya gündeminde ise özellikle 1999 Gölcük depremi sonrasında açılan davalardaki sonuçsuzluk var. Geçmiş depremlerde haklarında dava açılanların akıbeti araştırdık....

2100 davada sadece 110 ceza

17 Ağustos 1999 Gölcük depreminden başlayalım. 7.4 kuvvetindeki depremde 17 bin 408 kişi hayatını kaybetti. Kayıpların çoğu konutların yıkılmasından kaynaklandı. Depremde 112 bin 724’ü yıkık ve ağır hasarlı olmak üzere toplam 376 bin 479 konut ve işyerinde hasar saptandı.

Depremden sonra halk, müteahhitleri kötü işçilik, ucuz ve yetersiz malzeme kullanmakla suçlayarak tepki gösterdi. Kamuoyu baskıları sonucu 2100 kadar dava açılsa da 1800 dava yasal boşluklar nedeniyle düştü. Kalan 300 davadan sadece 110'u ceza ile sonuçlandı ve bu cezaların çoğu ertelendi.

Bunun dışında kalan davalar ise 16 Şubat 2007’de yedi buçuk yıl geçtikten sonra zaman aşımına uğrayarak düştü.

Kocaeli’nde açılan 600’e yakında davada sadece 12 kişi 10’ar ay hapis cezası aldı. Altısının cezası infaz edildi, altısının cezası ise ertelendi. Sakarya’da 695 davadan sadece beş kişiye ceza çıktı. Düzce’de 220 kadar dava açıldı. Yargılamaların sonucunda hiç kimse cezaevine girmedi. Yalova’da ise 173 dava açıldı. Hemen hemen tamamı sonuçlansa da ceza aldığı bilinen tek isim müteahhit Veli Göçer.

İnşa ettiği binaların çoğu çöken ve 200'ye yakın insanın hayatını kaybetmesine neden olan Veli Göçer'in davası daha sonra 1999 Gölcük depreminin sembolü haline geldi.

Göçer, 18 yıl 9 ay hapis cezasına çarptırılsa da 7,5 yıl hapis yattıktan sonra 2011'de tahliye edildi. Göçer 2018’de yeni bir müteahhitlik firması kurdu ve yeniden inşaat yapmaya başladı.

Depremin ardından Veli Göçer'in oğlu Can Göçer ve ortağı Zafer Coşkun yakalanamadığı için haklarındaki dava zaman aşımına girerek düştü.

1999 Gölcük depreminden örnek davalar şöyle:

• Düzce Ersoy Apartmanı: 36 kişi öldü, dava zaman aşımına uğradı.
• Düzce Ömür Hastanesi: 11 kişi öldü, dava zaman aşımına uğradı.
• Yalova Ceylankent Sitesi: 98 kişi öldü, iki sanığa verilen hapis cezaları ertelendi.
• Yalova Yüksel Sitesi: 316 kişi öldü, beş sanığa verilen çeşitli cezalar ertelendi.
• Kocaeli Ubay Apartmanı: 58 kişi öldü, müteahhit hakkında verilen ceza ertelendi.

Kamu görevlilerine açılan davalar da düştü

1999 Gölcük depreminin ardından 170 kamu görevlisine de ‘görevi ihmal’ suçlamasıyla dava açıldı. Bazı kamu görevlileri görevden uzaklaştırılırken, bazı davalar da zaman aşımı nedeniyle düştü.

85 canın bedeli 1.5 yıl

1 Mayıs 2003’te Bingöl’de meydana gelen 6,4’lük depremde 177 kişi öldü, 625 bina çöktü veya ağır hasara uğradı. Depremde en fazla can kaybı Çeltiksuyu Pansiyonlu İlköğretim Okulu’nda yaşandı. Okulun koğuş bloku çökmesi sonucu 1’i öğretmen 84’ü öğrenci 85 kişi hayatını kaybetti.

Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Malzemeden çalınmış, ihale şartlarına uyulmamış, suçlular masaya getirilecek” dediği depremle ilgili karar 6 yıl sonra çıktı. Bingöl Ağır Ceza Mahkemesi ‘taksirle ölüme neden olmak’ suçundan okulu yapan müteahhit Şeref Bozkuş’a üç buçuk, kontrol mühendisi Şadiye Topçu ve mühendis İsmet Elhakan’a da iki buçuk yıl hapis cezası verdi. Davada yargılanan altı sanık da beraat etti.

Yargıtay, yerel mahkemenin verdiği cezaları onadı. Karın onanmasından sonra Bozkuş 1.5, Elhakan ise 1 yıl cezaevinde kalarak tahliye oldu.

Hayatını kaybedenlerin yakınlarının açtığı davada ise Elazığ Bölge İdare Mahkemesi, Milli Eğitim Bakanlığı'nın ailelere 50 ile 120 bin TL arasında değişen tazminat ödemesine karar verdi.

Van'dan da adalet çıkmadı

1999 Gölcük depreminin ardından son 20 yıllık süreçte Türkiye’deki en büyük depremlerden bir tanesi Van’da meydana geldi. 23 Ekim 2011’de 7.2 büyüklüğündeki Van-Erciş merkezli deprem ve 9 Kasım 2011’de yaşanan 5.6 büyüklüğündeki Van-Edremit merkezli deprem bölgenin yapı stoğu nedeniyle yıkıcı hasar yarattı.

Depremde toplam 604 insan hayatını kaybetti, 4 bin 152 kişi de yaralandı. AFAD enkazlardan sağ kurtarılanların sayısını ise 252 olarak açıkladı.

Depreminin ardından ilk ceza ikinci depremde yıkılarak aralarında DHA muhabirleri Sebahattin Yılmaz ve Cem Emir'in bulunduğu ve 24 kişinin hayatını kaybettiği Bayram Oteli’nin sahibi Tevfik Bayram'a verildi.

Van 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nde yargılanan Bayram, ‘Bilinçli taksirle 1’den fazla kişinin ölümüne sebebiyet vermek’ suçundan önce 11 yıl 1 ay 10 gün hapis cezasına çarptırıldı. Daha sorna Yargıtay, ‘Eylemin ağırlığı ve ölen kişi sayısının fazlalığı’ nedeniyle cezayı az bularak yerel mahkemenin kararını bozdu. Tekrar yarılanan Bayram 15 yıl 6 ay 20 gün hapis cezasına çarptırıldı.

4 yıl cezaevinde kalan Bayram, 2016’da çıkartılan bir Kanun Hükmündeki Kararname sonrası tahliye edildi.

Efkan Ala kamu görevlilerinin soruşturulmasına izin vermedi

Dönemin İçişleri Bakanı Efkan Ala, Bayram Otel’yle ilgili davada, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) kararını dikkate almayarak kamu görevlilerinin soruşturulmasına izin vermedi.

Mahkeme belediye ve bakanlığı tazminata mahkum etti

Van depreminde ikinci hapis cezası depremden 4 yıl sonra çıktı. Ruhsatta 4 kat görülmesine rağmen 6 kat olarak inşa edilen ve yine ikinci depremde yıkılan Aslan Oteli’nin ortakları Ahmet ve Mahmut Arslan 11 yıl 1 ay 10'ar gün hapis cezası çarptırıldı.

Aslan Oteli'nin enkazında ölen Mevlüt Sinan'ın çocuklarının açtığı davada ise Van Belediyesi, AFAD ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 45 bin TL tazminat ödemesine hükmedildi.

Konutları yıkılan ev sahiplerinin açtıkları davalarda ise, Van Büyükşehir Belediyesi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile AFAD, sonuçlanan 100 dosya için 5 milyon liralık tazminata mahkum edildi.

Mütalaaya rağmen beraat

Van depreminin sembol davası ise 39 kişinin hayatını kaybettiği Sevgi Apartmanı davası oldu. Binanın müteahhidi Salih Ölmez ile İnşaat Mühendisi Murat Kazancı’nın yargılandığı dava depremden 8 yıl sonra 6 Kasım 2019’da sonuçlandı.

Erciş Ağır Ceza Mahkemesi, duruşma savcısının sanıklar hakkında ‘bilinçli taksirle ölüme neden olmaktan’ ceza istediği mütalaaya rağmen Ölmez ve Kazancı’yı beraat ettirdi. Müşteki avukatların katılmadığı duruşmada sonrasında avukatlar beyanlar beklenmeden beraat kararı verilmesine tepki gösterdi.

 10 yıllık hapis cezaları para cezasına dönüştü 

Erciş’te 45 kişinin hayatını kaybettiği 7 katlı Dağ Apartmanı davası ise 2015’te sonuçlandı. Eşi ve iki kızını da bu binada kaybeden müteahhit İrfan Dağ ile diğer müteahhit Celal Yıldız ve inşaat mühendisi Murat Kazancı’nın yargılandığı davada Erciş Ağır Ceza Mahkemesi sanıkları taksirle birden fazla kişinin ölümüne neden olmaktan 10’ar yıl hapis cezasına çarptırdı.

Mahkeme aynı kararda sanıkların cezalarını 8 yıl 4 aya indirdi. Daha sonrada 3 bin 40 günü, günlüğü 20 TL’den para cezasına çevirdi. Böylece sanıklar, toplamda 60 bin 800 TL adli para cezası ile cezalandırıldı.

20 kişinin hayatını kaybettiği Safa apartmanının sahibi Nezir Baş ise 6 yıl 3 ay hapse mahkum edildi.

Van 1. Ağır Ceza Mahkemesi gerekçeli kararında binanın yapımı sırasında gereken özenin gösterilmediğini, kötü demir işçiliği ve beton kalitesi ile donatı eksiklikleri nedeniyle binanın yıkıldığı hükmüne vardı.

Fakat Baş’a verilen ceza, sanığın kişiliği, taksire dayanan kusuru, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlık, sosyal ve ekonomik durumu gözetilerek 227 bin 500 lira adli para cezasına dönüştürüldü.

(HA)