İnsan Hakları Derneği (İHD), cezaevlerinde hak ihlalleriyle
ilgili başvuruları derlediği ve hak ihlallerinin bilançosunu çıkardığı
"Ocak-Eylül 2008 Cezaevleri Hak İhlalleri Raporu"nun sonunda çözüm önerilerini
sıraladı.
Dernek, cezaevlerinde tutulanların fiziksel-ruhsal-toplumsal
bütünlüklerini bozan tecrit uygulamasının derhal kaldırılmasını istiyor. Diğer
öneriler şöyle:
-
Cezaevinin fiziki yapısı, maddi koşulları ve uygulanan
muameleler bir bütün olarak insan onuruna yakışır nitelikte olmalı.
-
Cezaevindeki yaşam koşullarının, cezaevi dışındaki yaşam
koşulları ile mümkün olduğunca uyumlu olmasına özen gösterilmeli.
-
Adalet Bakanlığı 45/1 sayılı Genelgesi’nin özellikle F tipi
cezaevlerinde hayata geçirilmesi sağlanmalı. Ayrıca, tecridin insan üzerindeki
olumsuz etkilerinin azaltılabilmesi için mevzuatta belirtilen programların
dışında da mahpusların bir araya gelmeleri sağlanmalı ve faaliyetler konusunda
kendilerine farklı seçenekler sunulmalı.
-
Mahpusların, cezaevinden çıktıktan sonra toplumla uyumlu bir
yaşam sürdürebilmesi için mesleki hüner ve yeteneklerini geliştirmesine yönelik
uygun ortamlar oluşturulmalı.
İşkence ve aşağılayıcı muamele
-
Uluslararası standartlarla yasaklanan zincir, demir gibi
kısıtlama araçlarının kullanılması önlenmeli, kısıtlama araçları cezalandırma
amacıyla kullanılmamalı.
-
Özellikle işkence iddialarında olmak üzere, mahpusların
muayeneleri İstanbul Protokolü uyarınca standart adli muayene formu
kullanılarak kapsamlı biçimde yapılmalı.
-
Cezaevi hekimi ve tıbbi personelinin İstanbul Protokolü
eğitimi almaları sağlanmalı.
-
Mekan ve üst aramaları sırasında, aramaya maruz kalan
kişilerin onur kırıcı muamelede bulunulmamasına özen gösterilmeli. Arama
prosedürünün bizzat kendisi de aşağılayıcı olmamalı.
Sağlığa erişim
-
Mahpusların muayeneleri mahremiyete uygun şekilde, yalnız ya
da en azından kimsenin duyamayacağı bir ortamda yapılmalı. Bu ortamın
sağlanamadığı durumlarda, muayene sırasında bulunan kişilerin kimlik bilgileri
rapora mutlaka yazılmalı.
-
Cezaevinde sağlanan tıbbi bakım hizmeti, cezaevi dışındaki
olanaklarla eşit hale getirilmeli.
-
Mahpusların yeterli düzeyde sağlıklı yaşam koşullarına ve
tıbbi bakıma erişimi sağlanmalı; sağlık hizmetleri ve mahpusların hekimle
görüşme talepleri gereksiz gecikme olmaksızın karşılanmalı.
Disiplin cezaları ve iletişim
-
Disiplin suç ve cezalarında, yasal düzenlemeler ve pratikten
kaynaklanan açık hukuka aykırılıklar giderilmeli.
-
Başvuru ve şikayetlerin herhangi bir kısıtlama olmaksızın ve
derhal gerekli mercilere ulaştırılması sağlanmalı.
-
Adli ve idari mekanizmalar, yapılan başvuru ve şikayetlerle
ilgili etkin soruşturma yürütmeli.
-
Avukatlarla görüşmenin ve yazışmaların mahremiyeti
sağlanmalı.
-
Resmi kurumlar ve avukatlarla yapılan yazışmaların denetime
tabi tutulması engellenmeli.
-
Aile ve dış dünya aile temas hakkı engellenmemeli, mahpusun
yararı gözetilerek dışarı ile ilişkilerinin güçlendirilmesi sağlanmalı.
-
Mahpusların anadilde görüşme ve yazışma hakları güvence
altına alınmalı, mevzuat ve uygulamasından kaynaklanan engellemeler
kaldırılmalı.
Yemekler ve barınma
-
Yemekler, yeterli ölçüde besin değerine sahip ve makul
çeşitlilikte olmalı. Sağlık sorunu olan mahpuslara hekim kontrolünde özel diyet
yemeği verilmeli.
-
Kantinde satılan ürünler yeterli çeşitlilikte ve fiyatlar
cezaevi dışındaki ürünlerle eşit düzeyde olmalı.
Bağımsız denetim
-
Cezaevi rejimi, fiziki koşullar ve uygulanan muameleler
hakkında etkili bir idari ve yargısal denetim sağlanmalı.
- BM İşkenceye Karşı Sözleşme Seçmeli Protokolü’ne uygun şekilde,
“bağımsız” ulusal denetim mekanizmalarının oluşturulması sağlanmalı. (TK)