AİHM: Kumkapı “Misafirhanesi” İnsanlıkdışı
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Rusya vatandaşı Çeçen Zalim Yarashonen’in Türkiye’de yaklaşık altı ay Kumkapı Yabancılar Misafirhanesi’nde (Geri Gönderme Merkezi) tutulmasıyla ilgili başvurusunu sonuçlandırdı.
Yarashonen’i haklı bulan mahkeme, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ndeki “işkence ve kötü muamele yasağı, özgürlük ve güvenlik hakkı, etkili başvuru hakkı” maddelerini ihlalden suçlu buldu.
Çıkışta tüberküloz teşhisi
Zalim Yarashonen, Rusya’dan Türkiye’ye babasının ve ağabeyinin Rusya güvenlik güçlerince öldürüldüğü iddiasını araştırmak üzerine geldi, 25 Ekim 2010’da Atatürk Havalimanı’nda yasadışı sınır geçişi yaptığı gerekçesiyle gözaltına alındı. Pasaportuna el konuldu.
1 Kasım 2010’da Kumkapı Yabancılar Misafirhanesi’ne götürüldü. Ancak 17 Kasım’da avukatıyla görüştürüldü.
Yarashonen avukatına Kumkapı’ya getirilmeden önce grip olduğunu, burada hiçbir tedavi görmediğini de anlattı. 18 Nisan 2011’de iltica talebinde bulundu.
Avukatı, İçişleri Bakanlığı’na başvuru yaptı, müvekkilinin hukuksuz şekilde gözaltında tutulduğunu söyledi. Dilekçesinde Yarashonen’in hasta olduğundan da bahsederek tedavi edilmesi gerektiğini anlattı.
Yarashonen 29 Nisan 2011’de serbest bırakıldı. Önce özel bir kliğine sonra da Süreyyapaşa Göğüs Hastalıkları Hastanesi’ne gitti. Burada tüberküloz teşhisi konuldu, 15 Haziran’a kadar yatarak tedavi gördü.
40 metrekare, 15 yatak, 45 kişi
Yarashonen AİHM başvurusunda, beş ay 27 gün tutulduğu Kumkapı Misafirhanesi’nin aşırı kalabalık olduğunu, 40 metrekarelik odadaki 15 yatağı, 24-45 arası kişiyle paylaştıklarını, büyük bir hijyen problemi olduğunu anlattı.
“Bina böceklerle doluydu, insanlar sürekli sık sık bulaşıcı hastalıklara yakalanıyordu, yemekler çok kötüydü. Açık havada egzersiz yapmak yasaktı.”
Yarashonen, “hukuksuz ve haksız yere gözaltında tutulduğu, özgürlüğünden neden mahrum bırakıldığının kendisine açıklanmadığı ve iç hukuk uyarınca itiraz hakkı verilmediği” gerekçeleriyle AİHM’e başvurdu. Türkiye’nin sözleşmenin 5. ve 13. maddelerinden mahkum edilmesini talep etti.
AİHM davayla ilgili kararını 24 Haziran’da açıkladı, Türkiye, AİHS’in 5. maddesindeki “özgürlük ve güvenlik hakkı” ile gözaltındaki kötü muamele ve tedaviye ulaşamama konularıyla ilgili olarak 13. maddedeki “etkili başvuru hakkını” ihlalden suçlu bulundu. Türkiye ayrıca, Kumkapı’daki merkezin koşullarıyla “işkence ve kötü muamele yasağının” da ihlal edildiğine karar verdi.
Türkiye Yarashonen’e 10 bin Euro manevi tazminat, 3 bin 997 Euro da mahkeme masrafı ödeyecek.
AİHM’den “Kumkapı fotoğrafı”
Konuyla ilgili açıklama yapan MAZLUMDER Mültecilerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Abdulhalim Yılmaz, Kumkapı’daki merkezde sadece Şubat ayında iki kişinin tüberkülozdan öldüğünü söyledi:
“Şartlar çok kötü… AİHM bu kararla Kumkapı'daki gözaltı ve yaşam şartlarının adeta fotoğrafını çekti. Kararın önemli tarafı, Kumkapı GGM'deki fiziksel koşulların Sözleşmenin 3. maddesini (işkence ve kötü muamele yasağını) ihlal ettiğine karar vermiş olması.” (AS)