AİHM: Hayata Dönüş Operasyonu'nda Şiddet Gerekli miydi?
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 19 Aralık 2000'de yapılan Hayata Dönüş Operasyonu Bayrampaşa Cezaevi ile ilgili dosyayı inceleyerek Türkiye'ye sorular gönderdi. Sorulardan biri, "Hayata Dönüş Operasyonu'nda bu kadar güç kullanmak gerekli miydi?" oldu.
AİHM, Bayrampaşa Cezaevi'nde yaşamını yitiren 12 kişiden 11'inin yakınlarının ve 22 mağdurun başvurusunu, geçen yıl, iç hukuk yollarının tükenmesini beklemeden kabul etmişti.
Mağdurlar, AİHM'e yaptıkları başvuruda şu ifadeleri kullanmıştı: "Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) İkinci Maddesi'nde garanti altına alınan yaşam hakkımız ihlal edildi. Hem operasyon sırasında ve hem de başka cezaevlerine götürülürken işkenceye uğradık."
Mağdurlar, başvurularında, operasyonun gelişmesini aydınlatacak biçimde ciddi ve gerçek bir soruşturmanın yapılmamasından ve kendilerine karşı açılan ceza davasının adil olmamasından şikayet etti. Ayrıca, Bayrampaşa Cezaevi'nde operasyonu yürüten üst düzey görevlilere soruşturma açılmaması da şikayet konusu oldu.
Operasyon sonunda tutukluların dışarı çıkarılmasıyla görevli bin 460 jandarmaya kötü muamele iddiasıyla açılan dava, 23 haziran 2008'de zaman aşımıyla sonlanmıştı.
"Sevk sırasında işkence yapıldı mı?"
bianet'e konuşan Avukat Oya Aslan, bu soruların yalnızca mağdur başvurularını kapsadığını, yaşamını yitirenler adına yapılan başvuru için de ayrıca soruşturma yürütüldüğünü ve sorular hazırlandığını söyledi.
Bayrampaşa Cezaevi davası, operasyondan on yıl sonra açıldı. Davanın ilk duruşması 23 Kasım 2010'da görüldü.
Mahkeme, soruşturma sürecinde Türkiye'ye de sorular göndererek açıklama istedi. AİHM, şu sorulara yanıt istedi:
* Bayrampaşa Cezaevi'ndeki operasyonda yaşam hakkı ihlal edildi mi?
* Yaşam için risk taşıyan bir güç kullanmak kesinlikle gerekli miydi?
* Şiddet kullanmak zorunluysa, gerekli koruma sağlandı mı?
* Operasyonda ve başka cezaevlerine sevk sırasında işkence yapıldı mı?
* İç yetkililer tarafından yönetilen soruşturmalar "yaşam hakkı" gereklerine göre yerine getirildi mi?
* Tutuklular, şikayetlerini yazabilecekleri etkili bir iç başvuru hakkına sahip oldular mı?
* Tutuklulara açılan ceza davasının süresi "akla uygun süre içinde yargılama" koşuluna uydu mu? (AS/EÖ)