Gebelik Önemli Bir Süreçtir

Son günlerde bir kentimizde, bir annenin yediz gebelik yaşaması, ülkedeki hemen herkesin dikkatini bu yöne çekti. Herkes bir şekilde bu aileye katkıda bulunmaya çalışıyor. Çünkü bu bir yandan doğada sık karşılaşılan bir durum değil. Diğer yandan yedi tane fetusun(cenin) var olduğu bir gebelik çok riskli bir durum oluşturuyor.

Aslında "doğal" bir olay olmasına karşın "her gebelik" gerek anne, gerekse bebek açısından çok sayıda ve yoğun risklerin söz konusu olduğu bir süreçtir.

Doğumsal nedenli sakatlıkların önemli bir grubunu da gebeliğin olağan, fizyolojik sürecinin normal bir şekilde sürememesi, tüm bu süreçte yaşanılan çeşitli toplumsal, sosyal, bireysel sıkıntılar, eksikler, yanlışlar, terslikler ya da aksaklıklar oluşturmaktadır.

Sağlık temel bir haktır. Vatandaşın varlığı, yaşamı ve can güvenliği yasalara göre devletin koruması altındadır. Bu daha gebelik anından başlar. Onun için gerek uluslararası belgeler gerekse başta ülkenin anayasası olmak üzere ulusal mevzuatta, ana, çocuk sağlığına, gebeliğe, doğum olayına ilişkin çok sayıda düzenleme vardır ve bu hakları tartışmasız bir şekilde garanti etmektedir. Devlet ve onu oluşturan tüm unsurlar bu hakkın gereklerini yerine getirmek durumundadır.

Bu hakkın gereği olan hizmetler

Öncelikle doğal bir süreç olan gebelik ve hamilelikle ilgili olarak insanların bilgilendirilmesi ve izlenmesiyle ilgili hizmetler, devletin sağlık kurumları ve sağlık çalışanları eliyle yerine getirmesi gereken görevler arasındadır.

Bu süreçte her türlü riskli gebelik durumunun saptanması, risklerin azaltılması, mümkünse tümüyle giderilmesi yalnız gebeliği yaşayan birey ve onun çevresi için değil aynı zamanda kamunun da görevidir.

Bu bağlamda ilk ve erken yaşta doğumların yerel sağlık kuruluşları ve görevlileri tarafından özel bir özenle izlenmelidir. Benzer biçimde ileri yaşlarda yaşanan gebelikler, gebelik anında yaşanan kimi olumsuzlukların görüldüğü anneler, hastalıklar ve uygulanan tedavilerin gebeliğe etkilerinin söz konusu olabileceği kişiler, sistematik hastalıkların varlığının (kalp, böbrek hast. v.s.) bilindiği durumlar, ikiz, üçüz vb. çoğul gebelikler, daha önce düşükleri olan ve düşük tartılı bebek doğurmuş anneler özel olarak ve özenle izlenmelidir.

Aslında herhangi bir olumsuzluk olmasa da, tüm gebeliklerde de aynı özenin sürdürülmesi ve bütün gebelerin sağlık kurumları tarafından ve sağlık çalışanlarının destek ve gözetiminde olması temel haklar arasındadır.

* * *

Diğer yandan sağlıklı bir doğum ve bebek için gebelik sürecinde;

* annelerin hamilelik dönemlerinde karşılaştığı önemli sorunlar çözümlenmeli,

* kötü ve yetersiz beslenmeleri önlenmeli,

* annenin fiziksel, ruhsal ve sosyal iyilik halini olumsuz etkileyecek her türlü durumdan korunması sağlanmalı,

* çevre ve ortamdan kaynaklanan olumsuz etki ve sorunlar ortadan kaldırılmalı, bu yolla her türlü riskli maruziyet önlenmeli ve giderilmeli,

* göçler, çatışmalar, afetler, yoksulluk ve yoksunluklar, aşırı çalışma, vb. bedeni riske eden ve aşırı bir yükün altına sokan durumlardan kaçınılmalı, böylesi durumlarda anne korunmalı,

* hamilelik döneminde yaşanan başta basit enfeksiyonlar olmak üzere her türlü hastalıktan korunulmalı,

* gebelik döneminde anneye bağlı etkenlerden kaynaklanan diğer olumsuzluklar herhangi bir sorun oluşturmadan çözümlenmeli,

* doktor tavsiyesi dışında ilaç kullanılması engellenmeli,

* kazalar ve travmalar sonucu oluşan durumlar öngörülerek gerekli tedbirler alınmalı,

* tetkik ve tıbbi amaçla bile olsa radyasyon ve/veya röntgen ışınına maruz kalınmaması sağlanmalı,

* bebeğin anne karnında yeterince beslenememesinden ya da annenin zehirlenmesi gibi durumlardan kaynaklanabilecek sakatlık ve özürlülüğe yol açan nedenler öngörülmeli,

* bunlar herhangi bir biçimde anne ve bebek için sakatlığa yol açmadan çözümlenmeli ve giderilmelidir.

Benzer biçimde yalnız korunulması gereken değil yapılması ve yerine getirilmesi gereken sağlık hizmetlerine ulaşma ve yararlanma hakkı da bu bağlamda özellikle değerlendirilmelidir.

Örneğin annelere hamilelik döneminde tetanoz aşısı yapılması, doğum anında bebeklerin genital yolla bulaşabilecek hastalıklara karşı koruyucu ve tedavi edici müdahalelerde bulunulması bunların arasında yer alır.

Ayrıca tüm bu süreçlerde anne ve bebeğe olumsuz etkide bulunabilecek zararlı ve kötü alışkanlıkların da tedavi edilmesi yine sağlık ve sakatlığı önlemek bağlamında temel haklar arasında sayılmalıdır.

* * *

Tüm bu durumlar ve sorunlarla karşı karşıya kalmamak da ya da kalındığında olumsuzluklarla sonuçlanmaması için yapılması gerekenler de bu noktadaki hakların gereğinin yerine getirilmesi olarak kabul edilmelidir.

Bu haklar kuşkusuz, söz konusu sağlık hizmetlerini vermekle yükümlü olan sağlık kurumları ve buralarda çalışanların eylem ve etkinlikleriyle yerine gelecektir.

Ancak başta maddi nedenler olmak üzere, hizmet organizasyonunun eksikliğinden kaynaklanan "hizmete ulaşma ve ondan yararlanma" konusundaki sorunlar devleti sorumlu kılan hak ihlâlleri arasında sayılmalıdır.

Çok basit bir kaç örneği dile getirecek olursak bu ihlâllerin sonuçlarının büyüklüğü daha iyi anlaşılacaktır:

* Gebeliğin sağlık kuruluşları tarafından düzenli ve sürekli izlenmesi sürecinde, bu hizmetin çok cüzi bile olsa bir bedelle sunulması, hizmeti talep etme konusunda bir azalmaya yol açmaktatır. Bu da en basitinden bebek ve anne ölümleriyle, bazı hastalık ve sakatlıkların ortaya çıkışında artışlara yol açmaktadır.

* Benzer biçimde bu konudaki hizmet organizasyonunun daha yetersiz bulunduğu doğu ve güney doğu anadolu bölgesinde ve kırsal kesimde, batıya ve kentsel kesime oranla daha çok bebek ve anne ölümüyle sakatlık yaratan olumsuzluklarla karşılaşılmaktadır.

Sonuç olarak herşeyden öne bu hizmetlere ulaşabilme ve bunlardan yararlanabilmek de sağlık hizmetine ulaşma ve dolayısıyla insanların sakat ya da özürlü olmama hakkının yerine gelebilmesi bağlamında temel bir hak olarak nitelendirilmelidir.(MS/BB)