Hasta Hakları İhlalleri Artıyor...

İstanbul Tabip Odası'na son 20 yılda 1525 hasta ve hasta yakını başvuruda bulundu. Bu şikayetlerin 436'sı "reklam, haksız rekabet, tanıtım ve asgari ücret ihlali" gibi hekimlik etiğini ilgilendiren konulardaydı. Başvuruların 411'i ise hastalara yönelik fiillerle oluşan "tıbbi ihmal ve/veya hata" iddiasıyla yapılmıştı.

Soruşturmalar sonucunda söz konusu fiilleri işlediği kesinleşen hekimlerin 122'sine "uyarma", 101'ine çeşitli miktarlarda para cezası, 82'sine de ilgili yasalarda yer alan en üst ceza olan "geçici olarak meslekten alıkoyma cezası" verildi.

Hasta ve Hasta Yakını Hakları Derneği'nin (HAYAD) ilan ettiği Hasta Hakları Günü'nün dördüncüsü, 26 Ekim Cumartesi günü kutlanacak. Türkiye, Hasta Hakları Günü'ne, İstanbul Tabip Odası'nın yukarıdaki raporuyla girecek.

Hasta Hakları Yönetmeliği

Evrensel insan haklarının en önemlisi olan "yaşama hakkı"nı oluşturan haklardan bir grubu da, "hasta hakları" olarak adlandırılıyor.

Türkiye'de 1 Ağustos 1998'de yürürlüğe giren "Hasta Hakları Yönetmeliği", Milli Savunma Bakanlığı dışındaki tüm sağlık kuruluşlarını kapsıyor ve bu kurumlarda çalışan sağlık personelinin hizmet alan vatandaşlara karşı görev ve sorumluluklarını ortaya koyuyor.

Ancak, yönetmeliğin eksikleri bulunduğu da sağlık çevresinde çokça konuşuluyor. Yönetmeliğin dayandığı yasal düzenlemelerin dağınıklığı ve yasalardaki genel ifadeler, yönetmeliği yetersiz kılıyor.

Küresel sermaye ve sağlık sektörü

Hasta haklarının en temel unsuru, sağlık hizmetine ulaşma ve sağlık hizmetinden yararlanma hakkı.

Ancak bu hak, küreselleşen sermaye sağlık hizmeti alanını bir kâr alanı olarak gördüğünden, bir çok ülkede olduğu gibi Türkiye'de de karşılığını bulamıyor.

Hükümetlerin kamu sağlık hizmetlerine yeterli kaynak ayırmaması, özelleştirmeyi teşvik etmesi ve koruyucu sağlık alanı yerine daha çok kâr getiren tedavi edici hizmetlere ağırlık vermesi, toplum sağlığının bozulmasına ve iyileştirme hizmetlerinin yeterli, etkin sunulamamasına neden oluyor.

Sağlık hizmeti büyük kentlerde

Türkiye'deki tıp fakültelerinin sayısı 52, bir yılda mezun olan hekim sayısı 4-5 bin civarında, toplam hekim sayısı ise 90 bini aşıyor. Buna rağmen, sağlık kuruluşlarının dağılımı ve hekim istihdamındaki eşitsizlikler nedeniyle, sağlık hizmeti almak isteyenler büyük kentlere yöneliyor. Bu, hem hizmete ulaşma hem de hizmetten yararlanma hakkının ortadan kalkması demek.

Sağlık Bakanlığı zorunlu hizmet yasasını yeniden yürürlüğe koydu ama, bütçe olanaklarını gerekçe göstererek yaz başından beri kadro açığı bulunan yerlere hekim ataması yapmıyor.

20 yılın karnesi

Hasta haklarının önemli bir ihlal noktası da, "hastanın yeterli bilgi alma hakkı..."

İstanbul Tabip Odası'nın "hasta hakları ve hasta şikayetleri" ile ilgili 20 yıllık çalışmalarını değerlendiren bir rapor yayımladı:

* Raporda, hekim uygulamalarıyla ilgili şikayetler değerlendirildi:

* Toplam 1525 başvurunun yüzde 47.4'ü yani 436'sı "reklam/haksız rekabet/tanıtım ve asgari ücret ihlali" gibi daha çok hekimlik etiğini ilgilendiren konulardaydı.

* Başvuruların yüzde 27.0'ı olan 411'i ise, hastalara yönelik fiillerle oluşan "tıbbi ihmal ve/veya hata" iddiasıyla yapılmıştı.

* Soruşturmalar sonucunda söz konusu fiilleri işlediği kesinleşen hekimlerin 122'sine "uyarma", 101'ine çeşitli miktarlarda para cezası, 82'sine de ilgili yasalarda yer alan en üst ceza olan "geçici olarak meslekten alıkoyma cezası" verildiği görülüyor.

Şikayetler artıyor

Raporda, hasta haklarının ihlaliyle ilgili şikayetlerin, giderek arttığı görülüyor. Raporda yer alan bilgiler şöyle:

* 20 yıllık dönemde 1525 başvuru yapıldı.

* Değerlendirmenin ilk 16 yıllık döneminde 569, son dört yıllık dönemde ise 956 başvuru yapıldı. Bir başka deyişle, başvuruların yüzde 37.3'ü 16 yıllık dönemde, yüzde 62.6'sı ise 4 yıllık dönemde sonuçlandırıldı.

* 16 yıllık dönemde yıllık ortalama 35 olan başvuru sayısı, son dört yıllık dönemde yaklaşık 7 kat artarak, yılda ortalama 239'a ulaştı.

* İşlemleri devam ettiği için rapordaki istatistiklere dahil edilmeyen 332 dosya ile birlikte, 2001 yılında başvurular oldukça arttı.

* Son 4 yıllık dönemde, başvuruların yüzde 18'ine ceza verildi. Ceza oranı, 1998 ve 1999 yıllarında yüzde 10 düzeyinde kalırken, 2000 yılında yüzde 23.8'e, 2001 yılında ise yüzde 32'ye yükseldi. Bir başka deyişle, başlangıçta her 5 başvurudan biri doğrulanırken, 2000 yılında her 4 başvurudan biri, 2001 yılında ise her 3 başvurunun biri doğrulandı. (BB/NK)