Adım Adım Ekolojik Ev Yapım Rehberi

Alakır Nehri Kardeşliği antikapitalist mimari yaklaşımıyla inşa ettiği "ekolojik ev"in yapım aşamalarını adım adım gösteren bir rehber yayınladı. "Başka bir mimari mümkün" mottosuyla yola çıkan iki "Alakırlı" yuvamızı "Yuva" adını verdikleri evlerini arazilerinden elde ettikleri taş, toprak, çalı, gübre, ağaçtan ve en yakın yerleşimin atıklarından topladıkları kapı, pencere, tahta, lavabo, lastik, musluk, camlarla yaptılar. Zaman darlığından bir miktar hazır malzeme de kullandılar. Malzeme seçerken "en yakın malzeme, en doğru malzemedir" prensibine uydular. İki kişi günde sekiz saat çalışarak 74 günde inşaatı tamamladılar.

Yerin seçimi

Yuva'nın sırtını kuzey-güney doğrultusundaki bir vadide bulunan arazinin kuzeyindeki tepeciğe vermişler. Böylece kuzeyden gelen soğuğa karşı korunaklı ve güneyden gelen kış güneşine karşı açık olarak yerleşerek, ısınma, havalandırma ve aydınlatma tüketimini en aza indirmişler.

1- Yer tefsiyesi

Kuzey sırtına yerleştireceğimiz 'yuva'nın su basmanı için, kuzeydeki eğimi kazdığımızda çıkan toprağı, yakınlardaki büyükçe taşlarla ördüğümüz güney yamacındaki sete doğru sererek kotu eşitledik. Tefsiye (temizlik) sırasında kestiğimiz çalıyı ve artan taş ve toprağı inşaatımızda kullanmak üzere ayırdık. Kuzey yamacının açılan toprak yüzünü taşla örerek sabitledik.

2- Yer planı

Beş metre çapında bir daire (yaklaşık 20 mt²) olarak tasarladığımız Yuva'nın oturacağı yeri, yönleri ve direklerin yerlerini külle işaretledik. Banyo ve tuvaletin dışarıda olduğu yuvamızın büyüklüğünü, hem inşa hem de yaşam aşamalarında, çocuklu bir ailenin, maksimum huzuru ve sağlığı ile minimum enerji ve ürün sarfiyatı ölçütleri belirledi.

3- Direklerin yerleştirilmesi

Kesilerek kabukları soyulan, yörenin hakim ağaçlarından pırnal meşe direklerinin toprağa girecek 60-70 cm'lik kesimleri, yine yörenin hakim ağaçlarından kızılçamların çırasının ateşiyle kararacak kadar yakıldıktan sonra, açılan çukurlara etrafları taşlarla iyice sağlamlaştırılarak yerleştirildi.

4- Su basmanı

Etraftaki büyükçe taşlarla, direkler hizasından 20-30 cm yüksekliğinde oluşturulan çemberin içi, önce büyükçe taşlarla, sonra çakılla ve son olarak da çakılların arasını dolduracak şekilde toprak serilip tepilerek tesfiyelendi.

5- Duvar kalınlaştırıcı direklerin yerleştirilmesi

Duvarları istediğimiz kalınlığa getirmek için, kesilerek kabuğu soyulan meşe pırnalı ağaçları, 2-3 yerlerinden telle bağlanarak direklere sabitlendi.

6- Duvar kalıbının oluşturulması

Etraftan kesilen zakkum dalları,  direklerin arasına paralel olarak 20-30 cm aralıkla, içten ve dıştan olmak üzere, çatı direkleri hizasına kadar (kapı ve pencere yerleri hariç) çakıldı.

7- Duvar kalıplarının çalıyla doldurulması

Tesfiye için kesilen çalılar ve direkler için kesilen ağaçlardan kalan dallar, pencere ve kapı yerleri kabaca açık bırakılacak şekilde, zakkumlarla oluşturulan duvar kalıplarının içine iyice sokuşturuldu.

8- Pencerelerin yerleştirilmesi

En yakın yerleşim yerinin atıklarından (yıkılan bir bina, hurdalık, çöplük...) bulunan uygun pencereler, yataklarında teraziye getirilerek, tahta ve dal parçalarıyla direklere çakılıp sabitlendi.

9- Duvar çamurunun hazırlanması

Tesfiyeden çıkan toprağı (elenmeden, sadece büyük taşlardan ayıklanmış), mercimek hasadından kalan sap ve samanla (buğday... samanı da olur) ve etraftaki çam iğneleriyle (benzerleri de olur) karıştırıldıktan sonra su ekleyerek, iyice yapışkan (ne çok sulu ne çok katı) hale gelinceye kadar ayakla çiğneyip 1 gece demlenmeye bıraktık.

10- Çalı duvarlarının çamurla sıvanması

Çalılar, içten ve dıştan, gerekli görünen boşluklar taş parçalarıyla dolgulanarak, çamurla sıvandı. Böylelikle iç ve dıştan yapılan sıvanın ortasında kalan çalıdan boşluk, iç etkenlerin dışarıya, dış etkenlerin de içeriye olan etkisine karşı yalıtım görevi görür.

11- Çatı direklerinin yerleştirilmesi

İnce uçlarının çapı en az 15 cm olacak şekilde kesilip kabukları soyulan çam direkler, 'mandala' çatı sistemine göre yerleştirildi. Mandala çatı sistemi, yuvarlak formlu yapılarda, orta direk kullanmadan ağır toprak çatıları taşıyabilecek imkan sunar. Ayrıca mandala çatı, isteğe bağlı olarak, istenilen büyüklükte, tepeden ışık girişini sağlayacak bir cam yerleştirme olanağını da verir. Biz, atık olarak bulduğumuz bir kamyon lastiğini ölçü olarak kullanarak cam yerleştireceğimiz tepe boşluğunu ayarladık.

İstenilen çatı yüksekliği boyundaki bir destek direk, istenilen tepe açıklığının izdüşümünün kenar çizgisine yerleştirilerek, çatı direkleri sırayla tepe açıklığının dairesini oluşturacak şekilde birbirinin üstüne yerleştirilir. Direklerin her biri diğerinin üstüne yerleştirildiğinde bir telle kaymaması için sıkıca bağlanır. En son direk, ilk direğin altına sokulduktan sonra taşıyıcı direk çekilip alınarak mandala çatı direklerinin sıkışarak oturması sağlanır. İyice sıkışarak oturan direkler isteğe bağlı olarak büyük bir çiviyle birbirlerine çakılabilinir. Son olarak, saçaklarda ve tepede fazladan uzayan direklerin uçları kesilir.

12- Çatı tahtalarının çakılması

Kısıtlı zamanımızdan dolayı biz hazır tahta almak zorunda kaldık. Ancak atık inşaat tahtaları ve benzer malzemelerle de çatı örülebilinir.

13- Duvarların son sıvası

Son sıvadan önce pencereler gibi kapımızı da yerleştirip sabitledik. Duvarlar tamamen kuruduktan sonra oluşan çatlakları kapatarak son rötuşları yapmak için, dış duvarları sadece elenmiş topraktan hazırladığımız çamurla sıvadık. İç duvarlarının sıvasını ise üç birim elenmiş toprağa, bir birim taze inek gübresi, bir birim yanımızdan akan nehrin kenarlarında bulunan kilden ve ¼ birim de bulunduğumuz yöreye özgü bir toprak çeşidi olan aktoprağı ekleyip suyla karıştırarak elde ettiğimiz bulamaçla yaptık. Bu sıva kuruduktan sonra duvarları hafifçe ıslatarak bir deri parçasıyla sırladık. İç sıva için, elenmiş toprakla taze inek gübresi karışımı yeterli olmakla beraber, yöreye özgü tutucu ve sağlamlaştırıcı doğal malzeme ve tekniklerle sıva zenginleştirilebilinir.

14- Çatı izolasyonu

Çatıya döşeyeceğimiz malzemeleri tutması için önce çatının saçaklarına kapak tahtaları çaktık. Çatı malzemelerini sermeden önce, son olarak da tepe penceremiz için bulduğumuz atık kamyon lastiğini, çatı direklerini içine alacak şekilde yerleştirip direklere vidalayarak sabitledik. Üzerine de, lastiği kaplayacak büyüklükte bulduğumuz atık kalın bir camı silikonla yapıştırdık. Tavan tahtalarının üzerini ilk olarak, bir nalburda bulduğumuz ve elinde kaldığı için ucuza verdiği (120tl), hava geçirgen bir su yalıtım malzemesiyle döşedik. Bu, şartta olmamakla beraber, üzerine döşeyeceğimiz doğal malzemelerde oluşabilecek bir soruna karşı, deneyimsizliğimizden ötürü bir sigorta olarak düşünüldü.

Bu malzemenin üzerine etraftan kestiğimiz sazları, onun üstüne topladığımız çam iğnelerini, onun üzerine de aynı duvarın ilk sıvasında olduğu gibi hazırladığımız çamuru 5-10 cm kalınlığında olacak şekilde serdik. Çamur tamamen kuruduktan sonra oluşan çatlakları kapatıp son rötuşları atmak için, iç duvarların son sıvasında kullandığımız karışımla çatıyı sıvadık ve kuruduktan sonra su yalıtımı için atık sıvı yağla fırçaladık. Çatı, ideal olarak her yıl, yaz sonu kışa girmeden bir bezle son sıva karışımının bulamaç haliyle bir kez silinmelidir.

15- Yer tahtasının çakılması

Tesfiyelenen toprak zemine 50 cm aralıkla yerleştirilen 5 cm x 10cm tahtaların araları toprakla doldurulup tepildikten sonra haşerata karşı meşe külüyle kaplandı ve yer tahtaları çakıldı.

Ahşap yerine, iç duvarlar için kullanılan son sıva karışımı serilerek de zemin toprak bırakılabilinir.

16- Kuzey duvarının gömülmesi

Yuva'nın kuzey duvarıyla arkasında kalan taş duvarın arası, drenaj oluşturacak şekilde taşla doldurulup üzerine toprak serilerek tepildi. Böylece kuzeyden gelen soğuklara karşı ev korunmuş oldu. Oluşabilecek rutubet, taş drenajla engellendi. Tercihen, dolgu yapılmadan, bir soba borusu, yere paralel olarak, bir ucu evin içinde yerden 20-30 cm yüksekliğe denk gelecek şekilde hafifçe çıkartılıp, diğer ucu ise haşeratın girmesini önleyecek şekilde sineklik teliyle kapatılmış olarak taş drenajın içine doğru yerleştirilirse, borunun evin içindeki ucuna takılacak olan bir kapağın yazın açılmasıyla sağlanacak serin hava akımı havalandırma görevi görecektir.

17- İç yerleşim

Kış gündoğumu ve batımı ışığına göre yerleştirdiğimiz kapı ve pencereler, bize iç kullanım için yol gösterici oldu. Vadiye hakim rüzgarlara karşı güneybatı yönünde yerleştirilen kapıdan girişin hemen soluna mutfak tezgahını ve lavaboyu yerleştirdik. Böylelikle batı penceresinin önüne oturan mutfak tezgahına gelen akşamüstü ışığı, akşam yemeği hazırlıkları sırasında doğal aydınlatma sağlamış oldu. Lavabodan çıkan atık su, kimyasal bir temizlik malzemesi kullanılmadığından, bir boru aracılığıyla evin önündeki  bahçe sulamasına yönlendirildi. (permakültür)

Mutfak tezgahının sağına, kuzey duvarının önüne, mutfak tezgahı hizasına kadar yükseltilmiş bir kaidenin üstüne, kuzine soba yerleştirildi. Böylelikle hem yemek hazırlığı sırasında kolaylık hem de yuva'nın kış güneşine maruz kalamayan kuzey tarafının da ısınması sağlanmış oldu. Sobanın sağındaki küçük bir alan odunluk olarak düzenlendi.Odunluğun sağına, kuzeydoğu cephesine, elbise dolabı/kitaplık çakıldı.Doğu penceresinin önüne yatak konuldu.

Kış güneşini en çok alan güney pencerelerinin önüne oturma yeri ve yemek masası yerleştirildi. Kapının soluna askılık/ayakkabılık çakıldı. Müzik aletleri, çatı direklerinin arasına çakılan tahtaya asıldı. Çatıyla duvarın birleşim yerleri raf olarak değerlendirildi. Mutfak tezgahının altı mutfak malzemeleri için ayarlandı. Yuvanın ortasına, tepe penceresinin altına, bebeğin beşiği konuldu.

Maliyet

Yaklaşan doğum ve kış koşulları nedeniyle kısıtlı zamanımızdan dolayı, atık olarak bulmak için fazla zaman ayıramayıp satın almak zorunda kaldığımız bazı malzemeler dışında bu ev '0' maliyetle de yapılabilinir.

Biz, hazırdan aldığımız tahtalara yaklaşık 1.000 TL ödedik. Yuva'nın kabası için 1.500 TL, toplamda ise iç/dış her şey dahil 2.250 TL (1000€) para harcamış olduk.

* Alakır Nehri Kardeşliği, 2012, [email protected]